95/50
تعداد دانه در سنبله
411/0
0910/0
9588/0
45/57
وزن هزار دانه
388/0
0241/0
9830/0
46/35
مدل نهایی
Y= - 366/29 – 152/0 X1 + 354/1 X2 + 411/0 X3 + 388/0 X4
4-3-6: تجزیه ضرایب مسیر (علیت)
تجزیه ضرایب مسیر روشی برای تفکیک ضرایب همبستگی به آثار مستقیم و غیرمستقیم صفات بر یکدیگر می‌باشد و می‌تواند اطلاعات مفیدی را از نحوه تأثیرپذیری صفات بر یکدیگر و روابط بین آنها فراهم نماید (Byrne et al., 1995). درک درست از نحوه تأثیر و همبستگی بین صفات کارآیی انتخاب در برنامه‌های به‌نژادی را افزایش میدهد.
نتایج تجزیه علیت برای عملکرد در شرایط عدم تنش در جدول 4- 18 نشان داد که تعداد سنبله در بوته دارای بیشترین اثر مستقیم (7690/0) بر عملکرد بود و به طور غیر مستقیم از طریق تعداد دانه در سنبله (1080/0) و وزن هزار دانه (0005/0-) بر عملکرد تاثیر داشت. پس از آن تعداد دانه در سنبله (5459/0) بیشترین اثر مستقیم را بر روی عملکرد داشت که بطور غیر مستقیم از طریق صفات تعداد سنبله (1521/0) و وزن هزار دانه (1331/0-) بر روی عملکرد تاثیر داشت. منفی بودن اثر غیر مستقیم تعداد دانه در سنبله از طریق وزن هزار دانه نشان میدهد که با افزایش تعداد دانه در سنبله وزن هزار دانه کاهش مییابد. اثر مستقیم وزن هزار دانه (2875/0) بود. حیدری و همکاران (1386) و سیدول و همکاران (Sidwell et al., 1976) گزارش کردند که تعداد سنبله در بوته بیشترین اثر مستقیم بر عملکرد دانه را داشت.
نتایج تجزیه علیت برای عملکرد در شرایط تنش در جدول 4- 19 نشان داد که تعداد سنبله در بوته دارای بیشترین اثر مستقیم (8051/0) بر عملکرد بود و به طور غیر مستقیم از طریق تعداد پنجه (0972/0-)،تعداد دانه در سنبله (1128/0) و وزن هزار دانه (0529/0) بر عملکرد تاثیر داشت. بعد از آن تعداد دانه در سنبله (6052/0) بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد داشت و در مراحل بعدی وزن هزار دانه (2959/0) و تعداد پنجه (0972/0-) به صورت مستقیم و غیر مستقیم از طریق دیگر صفات بر عملکرد تاثیر داشتند.
محمدیاقدم و همکاران (1390) با ارزیابی 180 لاین اینبرد نوترکیب گندم و انجام تجزیه مسیر گزارش کردند که تعداد سنبله در متر مربع دارای بیشترین اثر مستقیم بر عملکرد دانه بود و پس از آن صفات تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه بیشترین اثرات مستقیم را بر عملکرد دانه داشتند. همچنین نتایج مطالعه مرادی و همکاران (1389) نشان داد که تعداد دانه در سنبله بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشت. زکیزاده و همکاران (1389) نیز اعلام کردند که تعداد سنبله در متر مربع بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشت.
همچنین در مطالعه ای بر روی لاینهای دابل هاپلوئید تریتیکاله صفات تعداد سنبله، وزن دانه در سنبله و طول سنبله بر عملکرد دانه بیشترین اثرات مستقیم را داشتند (ایرانی و همکاران 1389). داداشی و همکاران (1386) در ارزیابی واکنش 10 لاین پیشرفته جو در دو محیط تنش و عدم تنش و انجام تجزیه ضرایب مسیر دریافتند که در شرایط عدم تنش بیشترین اثر مستقیم بر روی عملکرد دانه مربوط به صفت تعداد دانه در سنبله بود و صفات وزن هزار دانه و تعداد پنجه نیز اثر داشتند، در شرایط تنش بیشترین اثر مستقیم مربوط به صفت تعداد سنبلچه در سنبله بود.
نتایج ضرایب همبستگی و تجزیه ضرایب مسیر حاکی از آن بود که تعداد سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه میتوانند از کارایی انتخاب بیشتری در مقایسه با دیگر صفات اندازه گیری شده برای افزایش عملکرد دانه برخوردار باشند که با نتایج سیدول و همکاران (1976) و حیدری و همکاران (1386) مطابقت داشت.
جدول4-18: تجزیه ضرایب مسیر برای ارقام گندم در شرایط عدم تنش بیماری زنگ قهوهای
متغییرها
اثر مستقیم
اثرات غیر مستقیم
همبستگی
تعداد سنبله دربوته
تعداد دانه در سنبله
وزن هزاردانه
تعداد سنبله در بوته
7690/0
