تعریف صحیح و اولیه از جمعیت آماری شامل کلیه داده های ثبتی تصادفات جاده ای حوزه راه مغان است که به انحاءِ مختلف در سیستم های نرم افزاری راهداری و گزارش های مکتوب لحاظ شده است. به همین دلیل در بررسی های توصیفی اطلاعات کلیه تصادفات و سوانح رخ داده در محور مذکور که ثبت و ضبط گردیده، جامعه اولیه پژوهش قلمداد می باشند. لیکن به منظور بررسی میدانی و تحلیل پیمایشی، جمعیت آماری پژوهش شامل رانندگان یا کاربران مسیر ذکر شده است که به دفعات مکرر و بیشتر یا بصورت حرفه ای در آن مسیر تردد نموده اند.
۳-۳- نمونه پژوهش و روش نمونه گیری :
روش نمونه گیری تحقیق از نوع خوشه ای است که از جمعیت آماری کاربران محور اردبیل- مغان تعداد مشخص و محدودی نمونه براساس فرمول کوکران به شرح زیر انتخاب شده است.
n=
N= حجم جامعه آماری
n= حجم نمونه
Z= مقدار متغیر نرمال واحد استاندارد، که در سطح اطمینان ۹۵ درصد برابر ۱٫۹۶ می باشد
P=مقدار نسبت صفت موجود در جامعه است. اگر در اختیار نباشد می توان آن را ۵/۰ درنظر گرفت. در این حالت مقدار واریانس به حداکثر مقدار خود می رسد.
q= درصد افرادی که فاقد آن صفت در جامعه هستند (q=1-p)
d= مقدار اشتباه مجاز
مقطع زمانی مطالعه میدانی سه ماهه اول سال ۱۳۹۲ مد نظر است به دلیل حجم وسیع تردد مسافرین ایام تعطیلات ،آمار فروردین ماه در این مجموعه لحاظ نشده است. براساس تخمین های صورت گرفته حدوداً ۱۳۹۰۰ وسیله نقلیه روزانه (عادی) در مسیر جاده مغان تردد می نمایند که برای دو ماه اردیبهشت و خرداد کل ترددها محاسبه و از این جمعیت آماری بر اساس فرمول فوق تعداد ۱۰۳ نمونه مطالعه به شرط داشتن ویژگی کاربری دائم از مسیر، انتخاب گردیده تا بر اساس عملیات میدانی پرسشنامه ها تکمیل و جمع بندی شوند.
نمونه تحقیق شامل گروه هایی از کاربران مستمر جاده(رانندگان) ، پلیس راه و کارشناسان امر ، مسافران مسیر ومصدومان و حادثه دیدگان است که واقف به موضوع بوده و اطلاعات مفیدی داشته اند.
۳-۴- روش گردآوری اطلاعات :
در این رساله برای گردآوری داده های مورد نیاز تحلیل توصیفی از منابع، اسناد و گزارش های اطلاعاتی معاونت راهنمایی و رانندگی که در فرمت های مشخصی ثبت و ذخیره می شود استفاده شده است. در انجام مطالعه کتابخانه ای مؤلفه ها و متغیرهای اصلی شناسایی و تعریف شده و براساس دسته بندی های صورت گرفته و مدل طرح، بررسی های کتابخانه ای و مطالعه اسنادی تکمیل گردیده است.
در مرحله ی بعدی برای جمع آوری داده های تحلیلی و استنباطی پرسشنامه استانداردی طراحی و تدوین گردیده که از طریق مصاحبه با افرادی که بعنوان نمونه انتخاب شده اند اطلاعات لازم بدست آمده است.
محتوای پرسشنامه شامل ۲۸ پرسش بوده که براساس متغیرهای تعریف شده در پوشش چهار عامل انسانی- جاده- خودرو و محیط تهیه و تنظیم شده است . این پرسش نامه بر اساس روش لیکرت که یک مقیاس پنج گزینه ای به صورت بسیار زیاد ، زیاد ،متوسط ، کم و بسیار کم دارد تنظیم شده است و به هر کدام از این مقیاس ها امتیاز ۱ تا ۵ داده می شود. داده های بدست آمده در محیط بانک اطلاعاتی نرم افزار SPSS ذخیره و به فراخور نیاز از طریق نرم افزار EXCEL و SPSS تحلیل های آماری صورت گرفته است.
۳-۵- روش تجزیه و تحلیل داده ها :
در این تحقیق برای تحلیل داده های بدست آمده به طریق کتابخانه ای از شاخص های آمار توصیفی و برای تحلیل داده های پرسشنامه از شاخص های آمار استنباطی به شرح زیر بهره برداری شده است.
۳-۵-۱- آمار توصیفی :
برای توصیف و تشریح اطلاعات کتابخانه ای از شاخص های آماری نظیر فراوانی، درصدها، میانگین، انحراف استاندارد و برای خلاصه کردن توضیحات و نیز نمایش داده ها از نمودارهای گرافیکی بهره گرفته شده است.
۳-۵-۲- آمار استنباطی :
به منظور بررسی تحلیلی داده های بدست آمده از پرسشنامه از آمارهای استنباطی نظیر آزمون های فریدمن، و میانگین استفاده شده و برای تست معناداری الگوی ارائه شده آزمون t و برای سنجش پایایی متغیرهای آزمون روش آلفای کرانباخ بکار گرفته شده است (گوریک کی و همکاران،۱۳۸۶).
آزمون فریدمن:
آزمون فریدمن یکی از آزمون های ناپارامتریک بسیار مهم است. این آزمون برای رتبه بندی اهمیت متغیرهای پژوهش استفاده می شود.آزمون فریدمن۱یکی از آزمونهای آماری است که برای مقایسه چند عامل کاربرد دارد و از نظر میانگین، رتبههای متغیرها را معلوم میکند . مقیاس در این آزمون باید حداقل رتبهای باشد. این آزمون متناظر غیر پارامتری آزمون F است و معمولا در مقیاسهای رتبهای به جای F به کار میرود و جانشین آن میشود. در آزمون اف باید همگنی واریانسها وجود داشته باشد که در مقیاسهای رتبهای کمتر رعایت میشود. آزمون فریدمن برای تجزیه واریانس دو طرفه (برای دادههای غیر پارامتری) به روش رتبهبندی به کار میرود و نیز برای مقایسه میانگین رتبهبندی متغیرهای مختلف جامعه هدف کاربرد دارد.
آزمون T
یکی از پرکاربردترین آزمون های آماری بررسی دیدگاه یک گروه خاص پیرامون یک موضوع یا بررسی یک صفت متغیر دریک گروه خاص است. دراین آزمون بررسی می شود آیا میانگین دیدگاه یا امتیازات یک گروه از عدد معینی که معمولاً برابر میانگین حداکثر امتیازات است ،بیشتر است است یا خیر .فرض صفر حاکی از آن است که میانگین امتیازات بدست آمده از میانگین فرضی آزمون کمتر است.ادعای آزمون (فرض بدیل)نیز آن است که میانگین امتیازات بدست آمده از میانگین فرضی آزمون بیشتر است.
اما فقط اتکا به مقدار میانگین از نظر آماری صحیح نیست .باید بررسی شود آیا میانگین مشاهده شده معنا دار است یا خیر .آزمون فرضیه درسطح خطای ۵%انجام می شود .اگر سطح خطای دیگری استفاده شود نیز اساس تحلیل فرقی نخواهد داشت.
-مقدار معنا داری با سطح خطا مقایسه می شود .اگر مقدار معنا داری از سطح خطا کوچکتر باشد فرض صفر رد می شود .اما اگر بزرگتر باشد دلیلی برای رد فرض صفر نیست.
-آماره tبا مقدار بحرانی t0.05یعنی ۹۶/۱ مقایسه می شود .اگر آماره آزمون از مقدار بحرانی بزرگتر باشد فرض صفر رد می شود اما اگر کوچکتر باشد دلیلی برای رد فرض صفر نیست.
-اگر هردو کران فاصله اطمینان بزرگتر از صفر(مثبت)باشد فرض صفر رد می شود.اما اگر یکی از کرانها مثبت ودیگری منفی باشد دلیلی برای رد فرض صفر نیست.
روایی پرسشنامه
مقصود از روایی آن است که وسیله اندازه گیری بتواند خصیصه وویژگی مورنظر را اندازه بگیرد.اهمیت روائی از آن جهت است که اندازه گیری های نامناسب وناکافی هرپژوهش علمی را بی ارزش وناروا سازد.(خاکی،۱۳۷۸)معمولاً دریک پژوهش برای بررسی روایی پرسشنامه از روش روایی صوری ومحتوایی استفاده می شود .بدین صورت که پرسشنامه به تعدادی از صاحب نظران واساتید مدیریت وعلوم رفتاری از جمله استاد راهنما ومشاور داده شده واز آنها درمورد سوالات نظر خواهی می گردد تا پرسشنامه را تایید نمایند.
پایایی پرسشنامه
قابلییت پایایی۱ یکی از ویژگی های فنی ابزار اندازه گیری است که نشان دهنده این است که ابزار اندازه گیری تا چه اندازه نتایج یکسانی درشرایط مشابه به دست می دهد. یکی از روش های تعیین پایایی آزمون با تاکید بر همسانی درونی روش ضریب آلفا نام دارد که به آن ضریب آلفا یا ضریب آلفای کرونباخ یا حتی آلفا نیز گفته میشود. روش آلفای کرونباخ در شرایطی که نمرات سوال به صورت چند ارزشی تعیین میشود قابل استفاده است از روش کرونباخ مطابق با فرمول زیر استفاده میکنیم:
rα= (۱- )
ضریب پایایی کل آزمون= rα
تعداد بخشهای ازمون=j
واریانس نمرات هربخش آزمون=Qj2
واریانس نمرات کل آزمون=Q2
با بهره گرفتن از تعریف آلفای کرونباخ می توان نتیجه گرفت: (۱) هرقدرهمبستگی مثبت بین سوالات بیشتر شود، میزان آلفای کرونباخ بیشتر خواهد شدو بالعکس، (۲) هر قدر واریانس میانگین سوالات بیشتر شود آلفای کرونباخ کاهش پیدا خواهد کرد، (۳) افزایش تعداد سوالات تاثیرمثبت و یا منفی (بسته به نوع همبستگی بین سوالات) بر میزان آلفای کرونباخ خواهد گذاشت، (۴) افزایش حجم نمونه باعث کاهش واریانس میانگین سوالات در نتیجه باعث افزایش آلفای کرونباخ خواهد شد.
بدیهی است هرقدر شاخص آلفای کرونباخ به ۱نزدیکترباشد، همبستگی درونی بین سوالات بیشتر و در نتیجه پرسشها همگن ترخواهند بود. خود کرونباخ ضریب پایایی ۰٫۴۵ را کم، ۰٫۷۵ را متوسط و قابل قبول، و ضریب ۰٫۹۵ را زیاد پیشنهاد کرده است(کرونباخ، ۱۹۵۱).
۳-۶- مدل مفهومی
مدل مفهومی تحقیق از مقاله آقای محمد سلمانی وهمکاران که تحت عنوان” بررسی عوامل مؤثر بر تصادفات جادهای و ارائه راهکارهایی برای کاهش آن مورد مطالعه: منظومه روستایی جنوب خور وبیابانک” درسال ۱۳۸۷ درشماره ۶۵ پژوهش های جغرافیای انسانی درصفحات۸۷-۱۰۴ چاپ گردیده استفاده شده است.
۳-۷- متغیرهای پژوهش :
در این پژوهش براساس دامنه تحقیق، اهداف، سوالات و فرضیه های طرح شده متغیرهای متعدد و زیادی قابل تعریف بوده است و همانگونه که در پیشینه تحقیق و در فصل دوم آمده هر کدام از مطالعات از زاویه متفاوتی به موضوع پرداخته و در آن راستا، عوامل و فاکتورهای مختلفی را شناسایی و مطرح نموده اند. پرداختن به تمامی آن متغیرها در بازه ی زمانی محدود و در یک مطالعه مقطعی مقدور نبوده و علاوه بر آن متضمن یک پژوهش بسیار جامع تر و کلی تر در سطح ملّی می باشد. لیکن با در نظر گرفتن محدودیت اطلاعات و بُعد مکانی و نیز ظرفیت سوالات پرسشنامه متغیرهای ذیل را از محل جمع بندی ها و تلخیص ها، استخراج و مبنای بررسی، ارزیابی و تدوین سوالات و تحلیل ها قرار داده ایم. که مبانی نظری آن بیشتر از ماتریس هادون و متغیرهای توصیفی مدلهای پیش بینی تصادفات (مورد اشاره در فصل دوم) الهام گرفته است.
عوامل انسانی :
متغیرهای انسانی تأثیرگذار بر وقوع تصادفات که ۱۰ سوال پرسشنامه به آن برمی گردد عبارت است از :
داشتن سرعت زیاد از حد مجاز در محور مذکور
سبقت غیرمجاز در محور مذکور
خستگی و خواب آلودگی راننده
بررسی عوامل موثر برتصادفات جاده ای استان اردبیل مورد مطالعه محور اردبیل - ...