2-5-1-1) تحقیقات خارجی

• • در سال 2008 تحقیق با عنوان ” تاثیر مثبت سرمایه فکری بر روی مزیت رقابتی شرکت ” توسط یو شان چن انجام شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که هر سه نوع سرمایه ساختاری ، سرمایه مشتری و سرمایه انسانی با مزیت رقابتی رابطه مثبت دارند( Li et al,2008 ).

• • در سال 2008 تحقیق با عنوان ” سرمایه فکری و عملکرد تجاری در صنعت بانکداری ” توسط کابریتا و همکاران انجام شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که هر سه جرز سرمایه فکری به طور آشکاری روابط مثبتی با عملکرد تجاری بانک دارند( Cabrita et al,2008 ).

• • در سال 2008 تحقیق تحت عنوان ” سرمایه فکری و عملکرد نوآوری “در شرکت تولیدکننده خودرو در ترکیه توسط زرنلر^[210] و همکارانش انجام گرفته است.نتایج مطالعه نشان داد که که سه جز سرمایه فکری شامل سرمایه ساختاری،انسانی و رابطه ای(مشتری) با عملکرد نوآوری رابطه مثبتی دارند.در کنار آن سرمایه رابطه ای بالاترین رابطه و سرمایه انسانی و ساختاری در اولویت بعدی بودند. (Zerenler et al,2008)

• • در سال 2008 تحقیق تحت عنوان “اهمیت سرمایه فکری در کارآفرینی شرکت"که توسط میچالسکی^[211] و همکارانش در قالب مدل مفهومی EICS ^[212] انجام شد که در آن نشان داده شد که کارآفرینی و اجزای سرمایه فکری بر یکدیگر تاثیر متقابل دارند و موجب موفقیت شرکت می شوند (Michalski et al,2008).

• • در سال 2010 تحقیق با عنوان ” کارآفرینی،قابلیت بازاریابی و نوآوری و مزیت رقابتی پایدار” توسط لی و هسیه^[213] انجام شده است.نتایج تحقیق حاکی از آن می باشد که کارآفرینی به طور مستقیم بر بازاریابی و نوآوری تاثیر می گذارد و به طور غیر مستقیم از طریق بازاریابی و نوآوری بر مزیت رقابتی تاثیر می گذارد.بازاریابی با مزیت رقابتی درارتباط است وبازاریابی به طور غیر مستقیم بر مزیت رقابتی از طریق نوآوری تاثیر می گذارد.نوآوری به طور مستقیم بر مزیت رقابتی تاثیر می گذارد ( Li and Hsieh,2010).

• • 15ـ در سال 2011 تحقیق با عنوان “تاثیر سرمایه فکری بر مزیت رقابتی سازمانی در بانک های تجاری اردن “توسط باتانی و الزوابی^[214]انجام شده است.نتایج تحقیق حاکی ازآن بود که اجزای سرمایه فکری شامل سرمایه ساختاری^[215]، سرمایه رابطه ای^[216]، سرمایه انسانی^[217] با یکدیگر و با مزیت رقابتی رابطه مثبت دارند ( Bataineh and Alzoabi,2011).

• • در سال 2011 تحقیق با عنوان ” گرایش کارآفرینی و مزیت رقابتی : با متغیر میانجی منابع کمیاب و با ارزش ” توسط لی و ونی انجام شد .نتایج تحقیق حاکی از آن می باشد که گرایش کارآفرینی، نگرش منبع مداری و مزیت رقابتی با یکدیگر مرتبط هستند. نگرش منبع مدار در اینجا به توانایی های کمیاب و با ارزش اطلاق می شود که بین گرایش به کارآفرینی و مزیت رقابتی نقش میانجی گری را دارد. نتایج تحقیق نشان می دهد که شرکت ها با گرایش کارآفرینی بالا تمایل زیادی به کشف توانایی های نادر و با ارزش دارند. توانایی و شایستگی های نادر و با ارزش به طور مثبتی بین مزیت رقابتی و گرایش به کارآفرینی ارتباط برقرار می کند( Li et al,2011 ).

2-5-2) تحقیقات داخلی

• • • تحقیق با عنوان “بررسی و تجزیه و تحلیل عوامل راهبردی داخلی برای کسب مزیت رقابتی در شرکت ایران خودرو” که توسط قره چه و ابوالفضلی انجام شده است.که درآن به تجزیه و تحلیل رویکرد وظیفه ای برای کسب مزیت رقابتی پرداخته شده است.تعیین تاثیر عواملی چون توانایی مدیریت،فروش و بازاریابی،مالی و حسابداری،تولید و عملیات برای کسب مزیت رقابتی در شرکت ایران خودرو پرداخته شده است. در نهایت، سوالات مربوط به بازاریابی^[218] و فروش، مدیریت و در بخشی از حوزه مالی و حسابداری،بیشترین توانایی و قوت و سوالات مربوط به تولید و عملیات،حوزه های مدیریت هزینه ها و در بخش هایی از فروش، بیشترین ضعف را برای کسب مزیت رقابتی نشان می دهند.(قره چه و همکاران،1386)

  

• • تحقیق با عنوان “نقش سرمایه فکری در ایجاد مزیت رقابتی در دو شرکت خودروسازی ایرانی"توسط قلیچ لی و همکاران انجام شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن بود که بین سرمایه فکری این دو شرکت و مزیت رقابتی آن ها رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.به عبارت واضح تر با افزایش سرمایه فکری مزیت رقابتی آن ها افزایش می یابد.(قلیچ لی و همکاران،1387)

• • تحقیق با عنوان “شناسایی عوامل تاثیرگذار در ایجاد مزیت رقابتی با بهره گرفتن از جهت گیری استراتژیک نسبت به کارآفرینی"توسط شکیبا و جلالی انجام شده است که در این تحقیق با در نظر گرفتن جهت گیری استراتژیک در کارآفرینی^[219] ، بهره برداری از مزیت های رقابتی جاری سازمان در کنار فرایند جستجو برای یافتن فرصت ها و تبدیل آن ها به مزیت رقابتی درآینده مورد بررسی قرار گرفته است. شناسایی عواملی که بتواند این جهت گیری را در ایجاد مزیت رقابتی پیاده کند،به وسیله مدلی در صنعت فناوری اطلاعات^[220]مورد توجه قرار گرفته است.(شکیبا و جلالی،1389)

• • تحقیق تحت عنوان “ارائه مدل تبیین نقش سهم بازار بانکهای ایرانی در رقابت پذیری آن ها “توسط سید جوادین و ابراهیمی انجام شده است که در آن به بررسی نقش و جایگاه سهم بازار در قدرت رقابتی بانک ها پرداخته شده است.در واقع به تبیین مدلی جهت بررسی رقابت در بازار بانک های کشور پرداخته می شود(سید جوادین و ابراهیمی،1389).

• • تحقیق تحت عنوان ” بررسی تاثیر سرمایه فکری بر عملکرد شعب بانک سپه در تهران ” توسط شهایی و همکارانش انجام شده است. تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر اجزای سرمایه فکری( متشکل از سرمایه های انسانی، ساختاری و مشتری ) بر عملکرد یک بانک دولتی قدیمی انجام شد. نتایج تحقیق از تاثیر مثبت اجزای سرمایه فکری بر عملکرد شعب بانک مزبور حمایت کرده و در این میان، بیشترین تاثیرگذاری به سرمایه مشتری اختصاص دارد و سرمایه های ساختاری و انسانی در جایگاه های بعدی قرار دارند. به علاوه، به عنوان مهم ترین سهم علمی پژوهش حاضر، مشخص شده است که سرمایه مشتری، نقش میانجی در رابطه سرمایه های ساختاری و انسانی با عملکرد سازمانی ایفا می کند( شهایی و همکاران، 1389 ).

• • تحقیق با عنوان ” بررسی رابطه سرمایه فکری با بازارگرایی در صنعت بیمه ایران ” که توسط یوسفی انجام شده است. تحقیق حاضر رابطه بین بازارگرایی ( با تکیه بر سه مفهوم توجه به مشتری ، توجه به رقبا و هماهنگی بین بخشی ) و سرمایه فکری را در صنعت بیمه بررسی می کند. نتایج حاصل بیانگر این واقعیت بود که رابطه معنادار و مثبتی بین سرمایه فکری و بازارگرایی وجود دارد. با توجه به اطلاعات به دست آمده در شرکت های مورد مطالعه وضعیت سرمایه مشتری از وضعیت مساعدتری نسبت به دو سرمایه دیگر برخوردار بوده و مشتری گرایی به عنوان یکی از ابعاد بازارگرایی از موقعیت مناسبی برخوردار بوده است (یوسفی ، 1390 ).

• • تحقیق با عنوان ” بررسی نقش مدیریت دانش و سرمایه های فکری بر کسب مزیت رقابتی( مطالعه موردی شرکت سایپا ) توسط علیقلی و همکاران انجام شده است. در این تحقیق به بررسی نقش مدیریت دانش و سرمایه فکری بر کسب مزیت رقابتی شرکت سایپا پرداخته خواهد شد. نتایج حاصل از بکارگیری آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون ، بیانگر تاثیر مثبت و معنادار مدیریت دانش، سرمایه فکری و ابعاد آن ها بر کسب مزیت رقابتی بود. در ادامه با به کارگیری آزمون فریدمن، ابعاد دو متغیر اصلی پژوهش رتبه بندی شدند که در میان ابعاد مدیریت دانش، تسهیم و انتقال دانش به همراه کسب دانش و ذخیره دانش، به عنوان مهمترین زیرمعیارها انتخاب و در میان اجزای سرمایه فکری نیز سرمایه رابطه ای و سرمایه انسانی از قوت بیشتری نسبت به سایر متغیرها برخوردار بودند. در انتها نیز به کارگیری آزمون میانگین نشان داد که در میان کلیه متغیرهای تحقیق، تنها یادگیری سازمانی در سطح مطلوبی قرار ندارد( علیقلی و همکاران ، 1391).

• • تحقیق با عنوان ” بررسی رابطه سرمایه فکری و کارآفرینی درون سازمانی( مطالعه موردی: کارکنان سازمان امور اقتصادی و دارایی استان تهران ) توسط رنجبر و همکاران انجام شده است. در این تحقیق از بین عوامل تاثیرگذار بر کارآفرینی درون سازمانی ، به عامل سرمایه فکری پرداخته شده است. بدین منظور جهت دستیابی به هدف تحقیق از نطریات بنتیس در باره سرمایه فکری استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد رابطه مثبت و معناداری بین سرمایه فکری و ابعاد آن با کارآفرینی درون سازمانی کارکنان سازمان امور اقتصادی و دارایی استان تهران وجود دارد. این بدین معنی است که با سرمایه گذاری در سرمایه فکری سازمان در ابعاد انسانی، ساختاری و شناختی می توان انتظار داشت کارآفرینی درون سازمانی کارکنان بهبود یابد( رنجبر و همکاران ، 1391 ).

• • تحقیق تحت عنوان ” بررسی رابطه بین سرمایه فکری با نوآوری سازمانی. مطالعه موردی: شرکت سهامی بیمه توسعه ” توسط چوپانی و همکاران انجام شده است. هدف ازتحقیق حاضر بررسی رابطه بین سرمایه فکری و مولفه های آن ( سرمایه ساختاری، سرمایه رابطه ای و سرمایه انسانی ) با نوآوری سازمانی و تعیین سهم نسبی هریک از ابعاد در پیش بینی نوآوری سازمانی در شرکت سهامی بیمه توسعه می باشد. نتایج آزمون همبستگی پیرسون حاکی از آن بود که بین سرمایه فکری با نوآوری سازمانی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین نتایج آزمون همبستگی نشان داد که تمامی مولفه های سرمایه فکری ( مشتری، انسانی و ساختاری ) با نوآوری سازمانی رابطه مثبت و معناداری دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نیز حاکی از آن بود که از مولفه های سرمایه فکری، دو بعد سرمایه انسانی و مشتری به عنوان متغیرهای پیش بین ، معیار ورود به معادله نهایی رگرسیون برای توضیح تغییرات نوآوری سازمانی( متغیر ملاک ) ، را دارا هستند و مولفه سرمایه ساختاری به دلیل نداشتن سهم معنادار در پیش بینی نوآوری سازمانی از معادله حذف گردید (چوپانی، 1391).

فصل سوم:
روش اجرای تحقیق
3-1) مقدمه
روش تحقیق را می توان به عنوان مجموعه ای از قواعد، ابزارها و راه های معتبر و نظام یافته برای بررسی موقعیت ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات دانست. اتخاذ روش علمی تحقیق، تنها راه دستیابی به دستاوردهای قابل قبول و علمی است(خاکی، 1382، ص 201). به طور کلی یک تحقیق می تواند در ابتدا در پی طرح مشکل یا مساله ای باشد. مشکل و مساله سوالات زیادی را در ذهن محقق ایجاد می کند و در برخی مواقع موجب پیدایش فرضیه هایی می شود. در این حالت محقق با جمع آوری اطلاعات و آمار مورد نیاز و تجزیه و تحلیل آن ها به پاسخ سوالات تحقیق و تائید و یا رد فرضیه های مطرح شده، می پردازد. مباحث مطرح شده در این فصل عبارتند از فرایند اجرای تحقیق، روش تحقیق، جامعه و نمونه آماری، روش ها و ابزار جمع آوری اطلاعات و همین طور روش تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات.
3ـ 2) روش تحقیق
این تحقیق از نظر طرح تحقیق از نوع توصیفی می باشد و از نظر هدف از نوع کاربردی است. از نظر روش گردآوری اطلاعات نیز از نوع میدانی می باشد. هدف هر مطالعه توصیفی عبارت است از تشریح جنبه هایی از پدیده مورد نظر و با دیدگاهی فردی، سازمانی، صنعتی و نظایر آن( سکاران، 1386، ص125). تحقیق کاربردی تلاشی برای پاسخ دادن به یک معضل و مشکل عملی است که در دنیای واقعی وجود دارد( خاکی، 1382، ص94).
روش تحقیق فرض-قیاسی شامل هفت گام مشاهده، گردآوری اطلاعات اولیه، نظریه پردازی، تنظیم فرضیه، گردآوری داده های علمی بیشتر، تجزیه و تحلیل داده ها و استنتاج قیاسی می باشد.در نخستین گام فرد احساس می کند که تغییرات خاصی در حال روی دادن است و رفتارها، نگرش ها و احساسات جدید در محیط برای او رفته رفته نمایان می شود، سپس به جست و جوی اطلاعات برای آگاهی درباره آن چیزی که مشاهده نموده است می کند، در این گام، متغیرهای مهم را در زمینه مشارکت و تاثیرشان در تشریح علت پدید آمدن مشکل و چگونگی حل آن بررسی می کند و شبکه روابط شناخته شده میان متغیرها را با هم به طور نظری ترکیب می کند، از محل شبکه روابطی که از میان متغیرها به دست آمده است فرضیه های آزمون پذیر یا حدس های هوشمندانه ای را پدید می آورد، سپس داده ها را با توجه به هریک از متغیرهای فرضیه های گردآوری می کند، در این گام داده های گردآوری شده را از طریق آماری تحلیل می کند تا ببیند آیا فرضیه ها تایید می شوند یا نه، سرانجام استنتاج قیاسی را که فرایند دستیابی به استنتاج ها از طریق تفسیر نتایج تحلیل داده ها است را انجام می دهد( سکاران، 1386، ص27-23).
در این تحقیق ابتدا با بررسی ادبیات تحقیق و براساس مساله بیان شده، متغیرهای اصلی تحقیق شناسایی شدند و فرضیه ها بر اساس چهارچوب نظری و مدل تحقیق شکل گرفتند سپس داده های مورد نیاز برای سنجش و اندازه گیری متغیرهای فوق به وسیله پرسشنامه و به صورت میدانی توسط مدیران و کارمندان بانک های خصوصی و دولتی جمع آوری شدند.برای تجزیه و تحلیل از نرم افزار لیزرل استفاده گردید. در ادامه با محاسبه مشخصه های توصیفی متغیرها و جداول مربوطه، توزیع صفت ها بررسی گردید و در نهایت آزمون فرضیه ها انجام گرفت.
3-3) جامعه آماری و حجم نمونه
در این قسمت جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه این تحقیق بررسی می شود.
3-3-1) جامعه آماری- جامعه آماری عبارت است از مجموعه ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. صفت مشترک، صفتی است که بین همه عناصر جامعه آماری، مشترک و متمایزکننده جامعه آماری از سایر جوامع باشد( آذر و مومنی، 1383، ص5). جامعه آماری این پژوهش، شعب بانک های استان گیلان در تابستان 1392 می باشند.
3-3-2) روش نمونه گیری- نمونه ، یک مجموعه فرعی از جامعه آماری است که با مطالعه آن محقق قادر است نتیجه را به کل جامعه آماری تعمیم دهد( سکاران، 1386، صص 295-296). در این تحقیق برای نمونه گیر از روش نمونه گیری احتمالی و تصادفی استفاده شده است.
3-3-3) حجم نمونه
محققان غالبا توانایی اجرای تحقیق به کل اعضای جامعه را ندارند. به همین دلیل تحقیق خود را به نمونه کوچکی محدود می کنند( دلاور، 1384، ص117) گروه نمونه کوچکی از جامعه آماری است مشتمل بر برخی از اعضا که از جامعه آماری انتخاب شده اند( سکاران، 1386، ص 295). با توجه به اینکه متغیرهای مورد بررسی به صورت کمی هستند و جامعه آماری مورد مطالعه محدود و نمونه گیری بدون جایگذاری می باشد، حجم نمونه، n از فرمول کواکران از رابطه 3-1 برآورد می گردد:
(3-1)
که در آن، ، تعداد کل افراد جامعه آماری؛ ، عدد بحرانی روی منحنی نرمال به ازای 5%= در سطح اطمینان 95% که از جدول عدد 96/1 خوانده می­ شود؛ ، انحراف معیار نمونه اوّلیه (تست پایلوت به ازای 30 نمونه اوّلیه به صورت تصادفی)؛ و ، دقّت معادل با 05/0 (حداکثر خطای پذیرفته شده توسط محقّق) می­باشد (آذر و مؤمنی، 1389، ص 73).
3-4) روش ها و ابزار گردآوری اطلاعات
پرسشنامه یکی از ابزارهای گردآوری اطلاعات مورد نظر محقق می باشد. پرسشنامه مجموعه ای است از سوالات کتبی و غالبا مبتنی بر گزینه های مشخص که پاسخ دهنده جواب های خود را برآن درج می کند( سکاران، 1386، ص260) مقیاس هایی که به طور کلی در پژوهش های مدیریت به کار می روند به دو دسته تقسیم می شوند: مقیاس های رتبه بندی و مقیاس های نگرشی . مقیاس رتبه بندی نموداری و مقیاس رتبه بندی تفکیک شده، مرسوم ترین مقیاس های رتبه بندی هستند و مقیاس لیکرت و مقیاس های اختلافی معنا شناختی نیز گونه های مشهور مقیاس های نگرشی هستند. مقیاس لیکرت اختصاصا درجات کاملا مخالف، مخالف، نه مخالف نه موافق، موافق و کاملا موافق را دربرمی گیرد( سکاران، 1386، صص220-221). در این تحقیق، برای گردآوری اطلاعات به منظور ارزیابی دیدگاه ها و اداراکات مدیران و کارمندان بانک از روش میدانی پرسشنامه استفاده شده است و طیف پاسخی مورد استفاده آن، لیکرت 5 گزینه ای از کاملا موافقم تا کاملا مخالفم، به شرح جدول (3ـ2) است:
جدول(3-1) صفات کیفی و ارزش های عددی گزینه های پرسشنامه