سازگاری مثبت بازندگی می تواند به عنوان پیامد تاب آوری درنظرگرفته شودوهم به عنوان پیشایند،موجب سطح بالاتری ازتاب آوری شود.وی این مسأله راناشی ازپیچیدگی تعریف تاب آوری ونگاه فرآیندی به آن می داند.افرادتاب آور انعطاف پذیری بیشتری درمقابل شرایط آسیب زادارندوخودرادربرابراین شرایط حفاظت می کنند. عوامل متعددی ازجمله:ویژگی های درونی/روانی-اجتماعی،حمایت اعضای خانواده ودوستان وحمایت سیستم های اجتماعی درایجادوارتقای میزان تاب آوری نقش دارند..یکی ازعوامل که بسیارمورد توجه قرارگرفته است،شیوه های فرزندپروری است.کودک درخانواده پندارهای اولیه رادرموردجهان فرامی گیرد،ازلحاظ جسمی وذهنی رشد مییابد، شیوه های سخن گفتن می آموزد، هنجارهای اساسی رایاد میگیرد و سرانجام نگرشها، اخلاق وروحیاتش شکل میگیرد (اقلیدس؛ هیبتی،۱۳۸۳).

روابط والدین وفرزند،نظام وشبکه ی درهم پیچیده است که دراثرکنش متقابل شکل می گیرد. جوحاکم برخانواده ورفتاروالدین درچگونگی احساس فردازخودوتوانایی هایش مؤثراست. مهارت های فرزند پروری شامل یادگیری مطالبی درباره چگونگی رشد ورفتارکودکان ودرک این که درهرسنی چه رفتاری رابایداز آن هاانتظارداشت،یادگیری راه های مثبت ومؤثربرای کنارآمدن بارفتارهای ناشایست،کسب مهارت دراطمینان خاطردادن ومحبت کردن به فرزندان وقاطع صحبت کردن می شود (شریعتمداری،۱۳۸۸).
هرخانواده ای شیوه های خاصی رادرتربیت فردی واجتماعی فرزندان خویش به کار می گیرد.این شیوه هاکه شیوه های فرزندپروری نامیده می شوندمتأثرازعوامل مختلف ازجمله عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی وغیره می باشد.دانش آموزی که درکودکی موردبی توجهی والدین قرارگرفته یا خانواده اش اوراترک کرده اند، در مرکز خودپنداره اش به جای مفهوم موفقیت،مفهوم شکست جای گرفته است.این خودپنداره ی منفی موجب تثبیت شدن پیام هایی چون «من دوست داشتنی نیستم،من خواستنی نیستم، یامن بد هستم» میشود که نتیجه این تفکرات در سازگاری دانش آموز درشرایط بحران واسترس زا خلل ایجاد میکند (حسینی نسب،احمدیان وروان بخش،۱۳۹۱).
کودک عالیترین امکانات رشد را دارد و ظرفیت آن را دارد که به بهترین وجهی تربیت شودبه شرط آن که خانواده ومحیط مناسب دراخیارش قرارگیرد. فرزندپروری،به شیوه ی غالب برتربیت فرزندان ازسوی والدین اشاره دارد و بر چگونگی رشدو تکوین شخصیت کودک تأثیر بسزایی دارد. با توجه به تحقیقات انجام شده چهارسبک فرزندپروری مطرح شده که عبارتند از: فرزندپروری مقتدرانه، فرزندپروری مستبدانه،فرزندپروری سهل گیرانه،فرزندپروری مسامحه کارانه(حسینی نسب و همکاران،۱۳۹۱).
۱- فرزندپروری مقتدرانه
این روش موفق ترین روش فرزندپروری است که پذیرش و روابط نزدیک، روش های کنترل سازگارانه و استقلال دادن مناسب را شامل می شود.برای مطیع‌ سازی از استدلال و منطق بهره می‌جویند،با کودک گفت‌وگو می‌کنند و در عین گرم و صمیمی بودن با فرزند خود، کنترل کننده و مقتدرهستند(خاندل،۱۳۸۷).
۲- فرزندپروری مستبدانه
این روش از نظر پذیرش و روابط نزدیک پایین، از نظر کنترل اجباری بالا و از نظر استقلال دادن پایین است. والدین مستبد، سرد و طرد کننده هستند،برای کنترل کودکان خود از شیوه‌های ایجاد ترس استفاده می‌کنند.این والدین انتظار دارند فرمانهای آنها بدون چون و چرا اطاعت شود. والدین درشیوه‌ استبدادی کمترین مهرورزی و محبت را از خود نشان می‌دهند(سرکاری فر،۱۳۹۱).
۳- فرزندپروری آسان گیرانه
در این سبک، والدین مهرورز و پذیرا هستند ولی متوقع نیستند، کنترل کمی بر رفتار فرزندان خود اعمال می کنند و به آنها اجازه می دهند در هر سنی که باشند خودشان تصمیم گیری کنند.آنها از روش‌های احساس گناه و انحراف استفاده می‌کنند.معمولاً به جای یک والد جایگاه یک دوست را دارند(سرکاری فر،۱۳۹۱).
۴- فرزندپروری بی اعتنا
در این روش، پذیرش و روابط پایین، کنترل کم و بی تفاوتی کلی نسبت به استقلال دادن وجود دارد. این والدین اغلب از لحاظ هیجانی جدا و افسرده هستند و وقت و انرژی کمی برای فرزندان صرف می کنند عموماً از زندگی فرزندان شان گسسته هستند(خاندل،۱۳۸۷).
نقش مذهب دررابطه بابهداشت وشفاازقرون بسیاردورشناخته است.درطول هزاران سال مذهب وپزشکی درمداوا وکاهش رنج های انسان شریک یکدیگربوده اند.عقاید وباورهای مذهبی ودلبستگی به خداوند به عنوان منبع ومبنای امنیت برای افرادهنگامی که دچاراسترس وآشفتگی روانی می شوندودیگراین که خداوند به عنوان منبع حمایت کننده ومطمئن برای کشف و جست جو درمحیط اطراف برای افراد نقش تعیین کنندهای دارد (صولتی،ربیعی وشریعتی،۱۳۹۰).
لو وسیم(۲۰۰۳)،براین باورندکه داشتن دلبستگی ایمن به افزایش ویژگی های روان شناختی وعواطف مثبت مانندامید وخوش بینی به ویژه درموقعیت های دشوارمنجرمی شودچون احساس می کندتکیه گاه ایمن وقدرتمندی دارد که از او حمایت می کند.بک معتقد است افرادی که دلبستگی بیشتری به خدا دارندواین دلبستگی نیزازنوع ایمن است کمتردچارتنش وافسردگی می شودوازاحساس رضایت وصمیمیت بیشتری برخوردارند.اسوینگتون(۲۰۰۱)،دریافت که معنویت رابه عنوان «یک نیازبسیارگسترده بشری می توان جدای از ساختار متداول مذهبی» موردبررسی ومداقه قرارداد.وی می گوید«معنویت»جنبه ای ازوجودانسان است که به آن«انسانیت»می بخشد. معنویت باساختارهای بااهمیتی که به زندگی فردمعنا وجهت می دهند درارتباط است وبه فرد دررویارویی ومقابله باپستی وبلندی های زندگی کمک می کند(صولتی وهمکاران۱۳۹۰).
هم چنین با پذیرش اینکه «مذهب» یک متغیر مهم در زندگی افراد است می توان گفت نفوذ باورها،نگرش ها،رفتارها و ویژگی های ارزشی درونی افراد مذهبی در حوزه زندگی آنها بایدجزئی از تحلیل روان شناختی باشد. به عقیده گورساچ^[۲۳] (۱۹۹۸) ،آگاهی در مورد مذهب به اندازه سایر ضمایم پایگاه های اطلاعاتی روان شناختی ارزشمند است و نیازی نیست که اهمیت مذهب را در زندگی افراد نشان داد.
نوجوانی دورهای مهم از زندگی و سر آغاز مستقل شدن است و شرایط آن با شرایط دوره قبل یعنی کودکی کاملا متفاوت است طی این دوره مسایل استرس زای جدیدی برای نوجوان پیش می آید و اگر او نتواند این دوره را با موفقیت طی کند در آینده با مشکلاتی روبرو خواهد شد . درسال های اخیر مشکلات استرسزای نوجوان (ازجمله: شکست تحصیلی،مشکلات ارتباطی با اطرافیان، جدایی والدین، مرگ عزیزان و…) سیرصعودی پیداکرده است.یکی از مؤلفه های اساسی و مهم در کاهش مسائل ومشکلات نوجوانان برخورداری از تاب آوری مناسب است. تابآوری ازمشکلات روان شناختی درجوانان پیش گیری می کند و از آنها در برابر تأثیرات روان شناختی حوادث مشکل زا محافظت می کند (پینکارت^[۲۴]،۲۰۰۹). تاب آوری ظرفیت روبرو شدن ،غلبه کردن وحتی قوی ترشدن به وسیله تجربه ی مشکلات یا آسیب هاست. راتر^[۲۵] براین باوراست که افراد تاب آور لزوماً باچالش های کمتری مواجه نیستند بلکه وقتی با این تغییرات برخورد می کند،تعادل شان راسریع تر به دست ما آورندوحتی نسبت به قبل قوی ترمی شوند،دچار اختلال نمی شوند وازلحاظ جسمی وروانی سالم ترند(هارلینگتون^[۲۶]،۲۰۱۰).
متغیرهای زیادی درافزایش تاب آوری ممکن است دخیل باشند که از جمله آن می توان به نگرش مذهبی و شیوه های فرزندپروری اشاره کرد.درهمین رابطه،نتایج تحقیقات دوبینس^[۲۷] (۲۰۰۶)،برومند نسب (۱۳۷۳)،مهر افروز (۱۳۷۸) و پور عبدلی و همکاران (۱۳۸۷) نشان می دهد والدینی که انتظارات درونی بیشتری از فرزند خود داشته و از نظر سطح پاسخگو بودن (گرمی، پذیرش و تعهد) و درخواست کنندگی(کنترل و نظارت) در سطح بالایی باشند و به شیوه اقتدار منطقی با فرزندان خود رفتار نمایند، فرزندانشان دارای کنترل درونی می شوند.این پژوهش با هدف پاسخ گویی به این سوال اساسی انجام شده است که آیادانش آموزان با بهره گیری ازشیوه فرزند پروری مناسب وداشتن نگرش مذهبی قوی ،می تواندتاب آوری وسازگاری بهتری در مقابل مسائل استرس زای زندگی از خود نشان دهند؟
۱-۲- اهمیت وضرورت تحقیق:
واژه تاب آوری را می توان به صورت توانایی بیرون آمدن از شرایط سخت یا تعدیل آن تعریف نمود. در واقع تاب آوری ظرفیت افراد برای سالم ماندن و مقاومت و تحمل در شرایط سخت و پر خطر است که فرد نه تنها بر آن شرایط دشوار فائق می شود بلکه طی آن و با وجود آن قوی تر نیز می گردد . پس تاب آوری به معنای توان موفق بودن، زندگی کردن و خود را رشد دادن در شرایط دشوار (با وجود عوامل خطر) است. خانواده به دلیل نقش تربیتی وفرهنگی خود در پرروش انسان های متفکر، آگاه وبالنده نقش بسیار موثری می توانددراین زمینه ایفا کند.اگر ابعاد این نهاد تربیتی به درستی تحلیل شود معلوم می گردد که سلامت وپویایی جامعه به سلامت وپویایی خانواده ارتباط دارد(ملکی،۱۳۸۵).
یکی دیگرازعوامل تأثیرگزار درتاب آوری،اعتقادات دینی ونقش مذهب است.بسیاری ازپژوهش ها نشان می دهد اصول مذهبی ارتباط مثبت ومعنی داری باسلامت جسمانی و روانی افراد دارد وداشتن نگرش مذهبی،افزایش عواطف مثبت مانند امید وخوش بینی واحساس داشتن تکیه گاهی ایمن وقدرتمند وحمایت کننده درموقعیت های دشواربرای افراد رابه دنبال دارد( آینثورث^[۲۸]،۱۹۷۸).
انجام این تحقیق می تواند اطلاعات ارزنده ای در اختیار مسئولین و برنامه ریزان آموزش و پرورش قرار دهد و با توجه به اینکه چنین تحقیقی در استان هرمزگان انجام نشده است اهمیت آنرا دو چندان می کند. ازطرفی نتایج این تحقیق می تواند مسئولان و برنامه ریزان را یاری دهد تا بتوانند زمینه لازم جهت فراگیری روش صحیح تربیت فرزندان را به والدین ونیزراه های افزایش معنویت را دردانش آموزان آموزش دهند.
تاب آوری وسلامت روانی افراد جامعه یکی از مهمترین و عینی‎ترین معیارها برای بررسی و ارزیابی کارایی نظام‌های تربیتی است.از طرفی دانش‎آموزان بزرگترین سرمایه‌های انسانی در هر جامعه به حساب می‎آیند؛داشتن نیروی انسانی کارآمد که ازسلامت روانی برخوردار است،می تواند چرخ های پیشرفت و توسعه را به حرکت در آورند.
آنچه تحقیق حاضر را ضروری می سازد آن است که شهرستان رودان در مسیرترانزیت قاچاق مواد مخدربه داخل کشورقراردارد و شمار افراد مبتلا به مشکلات ناشی ازمواد مخدر از جمله اعتیاد،فروپاشی بنیان خانواده های قربانی مواد مخدر،ایدز و آمارطلاق در این شهرستان روبه افزایش است،پس شناخت وآموزش راه ها وعوامل مؤثردر افزایش تاب آوری در افراد و خصوصا نسل آینده جامعه ضرورت دوچندانی دارد.
اهداف پژوهش
هدف اصلی:
هدف کلی:بررسی رابطه بین شیوه های فرزندپروری ونگرش مذهبی با تاب آوری دردانش آموزان مقطع متوسطه دوم
اهداف فرعی
۱-بررسی رابطه بین نگرش مذهبی وتاب آوری دانش آموزان مقطع متوسطه دوم
۲- بررسی رابطه بین شیوه های فرزند پروری وتاب آوری دانش آموزان مقطع متوسطه دوم
فرضیه های پژوهش
فرضیه اصلی
فرضیه کلی: بین شیوه های فرزندپروری ونگرش مذهبی با تاب آوری دردانش آموزان دختروپسرمدارس نمونه دولتی مقطع متوسطه دوم رابطه وجود دارد
فرضیه های فرعی:
۱- بین نگرش مذهبی وتاب آوری دانش آموزان رابطه وجود دارد
۲-بین شیوه های فرزند پروری وتاب آوری رابطه وجود دارد
تعریف متغییر ها :
تعاریف مفهومی
شیوه های فرزندپروری:روش هایی که والدین برای تربیت فرزندان خود به کارمی گیرندوبیانگرنگرش هایی است که آنها نسبت به فرزندخوددارندو همچنین دارای معیارهاوقوانینی است که برای فرزند خویش وضع می کنند(سرکاری فر،۱۳۹۱).
نگرش مذهبی: نگرش مذهبی باور هایی را در بر می گیرد که انتظار می رود پیروان آن دین به آن اعتقاد داشته باشندودرهمه ادیان الهی داشتن نگرش مذهبی یعنی این که خداوندرابه عنوان منبع ومبنای امنیت افراد درشرایط استرس زا وشرایط روانی دانست(فقیهی وهمکاران،۱۳۸۶).
تاب آوری:به طورکلی واژه تاب آوری به عوامل و فرآیندهایی اطلاق می شود که خط سیر رشد را از خطر به رفتارهای مشکل زا و آسیب روان شناختی قطع کرده و علی رغم وجود شرایط ناگوار، به پیامد های سازگارانه منتهی می شوند(هاشمی،۱۳۹۰).
تعاریف عملیاتی
شیوه های فرزند پروری:نمره ای که دانش آموزان دخترو پسرمقطع متوسطه دوم ازپرسش نامه شیوه های فرزند پروری بامریند(۱۹۹۱) کسب می کند.
نگرش مذهبی:عبارت است از نمره ای که دانش آموزان دخترو پسرمقطع متوسطه دوم ازپرسش نامه سنجش نگرش های مذهبی مسلمانان توسط سراج زاده(۱۳۷۷)، که براساس مدل گلاک وستارک(۱۹۶۵)،با اسلام شیعی تطبیق ومتناسب شده است کسب می کند.
تاب آوری: عبارت است ازنمره ای که دانش آموزان دخترو پسرمقطع متوسطه دوم ازپرسش نامه تاب آوری کانرودیویدسون(۲۰۰۳)،کسب می کند
فصل دوم