۱-۵-۱سوال اصلی
سوال اصلی تحقیق که در حقیقت انگیزه اصلی محقق جهت انجام تحقیق می باشد عبارتست از اینکه:
پیش بینی شکست مالی با بهره گرفتن از معیار های مبتنی بر صور ت جریان وجوه نقد به چه صورت می باشد
۱-۶ فرضیه های تحقیق
فرضیه اول: نسبت گردش وجوه نقد عملیاتی به بدهیهای جاری با ورشکستگی مالی رابطه معنی داری دارد
فرضیه دوم:نسبت پوشش جریان وجوه نقد با ورشکستگی مالی رابطه معنی داری دارد
فرضیه سوم:نسبت گردش وجوه نقد عملیاتی تقسیم برفروش با ورشکستگی مالی رابطه معنی داری دارد
فرضیه چهارم : نسبت گردش وجوه نقد عملیاتی تقسیم بر دارایی ها با ورشکستگی مالی رابطه معنی داری دارد
فرضیه پنجم:نسبت کیفیت درامد با ورشکستگی مالی رابطه معنی داری دارد
فرضیه ششم: نسبت سریع یا انی با ورشکستگی مالی رابطه معنی داری دارد
فرضیه هفتم : نسبت رشد فروش سه ساله با ورشکستگی مالی رابطه معنی داری دارد
۱-۷ جامعه آماری ونمونه پژوهش
جامعه اماری این پژوهش کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است شرکتهای مورد بررسی به روش حذفی وبراساس معیارهای زیر انتخاب می شود
۱-به لحاظ افزایش قابلیت مقایسه دوره مالی انها منتهی به اسفند ماه باشد
۲-داده های مورد نظر انها از طریق پایگاه های اطلاعاتی دردسترس باشد
۳-جزه شرکتهای سرمایه گذاری-هلدینگ وبانکها نباشند
۱-۸ قلمرو تحقیق
قلمرو تحقیق از بعد زمانی مربوط به دوره سه ساله یعنی بین سالهای ۱۳۸۹الی ۱۳۹۱می باشد
قلمرو مکانی تحقیق کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد که هنوز عضو بورس هستند
۱-۹ روش تحقیق
چون در هر پژوهش با داده های کمی سرو کار داشته، بنابراین آمار ابزار اندازه گیری و ارزشیابی تحقیق است. جهت تجزیه و تحلیل داده های آزمون فرضیه ها لازم است ابتدا ماهیت متغیر تحقیق را بشناسیم. در تحلیل های رگرسیونی متغیرهای تحقیق به دو گروه با ماهیت های متفاوت تقسیم می شوند.
گروه اول: متغیر مستقل، ماهیت این متغیرها می تواند کمی، کیفی یا ترکیبی از کمی و کیفی باشد
گروه دوم: متغیر وابسته، این متغیر نیز می تواند کمی، کیفی باشد متغیر وابسته باید به هر حال قابل اندازه گیری کمی باشد.(متغیرهای وابسته کیفی را باید به کمی تبدیل کرد)
از آنجائی که برای تحلیل های رگرسیونی لازم است متغیرهای کیفی به متغیرهای کمی تبدیل شوند لذا باید با بهره گرفتن از متغیرهای ساختگی متغیرهای کیفی را به متغیرهای کمی تبدیل کرد به همین منظور میتوان با قبول دو مقدار صفر و یک این کار را عملی کرد صفر بیانگر عدم وجود آن صفت یا کیفیت و یک بیانگر وجود آن صفت یا کیفیت باشد.
۱-۱۰ استفاده کنندگان از نتایج تحقیق
نتایج تحقیق حاضر می تواند برای سرمایه گذاران –اعتبار دهندگان –مشاوران –کار شناسان –تحلیل گران مالی –مدیران –دانشجویان حسابداری وسایر ذینفعانی که برای تصمیم گیری نیاز به اطلاعات صورتهای مالی دارند مفید واقع شود.
۱-۱۱- تعاریف ، مفاهیم و واژگان تحقیق:
۱-ورشکستگی
طبق ماده ۴۱۲قانون تجارت ورشکستگی تاجر یا شرکت تجاری در نتیجه توقف از تادیه وجوهی که برعهده اوست حاصل می شود وطبق ماده ۱۴۱زمانی به یک شرکت ورشکسته اطلاق می شود که زیان انباشته شرکت در دوره مذکور بیش از نصف سرمایه شرکت باشد وزمانی که براثر زیانهای وارده بیش از نصف سرمایه شرکت ازبین رفته باشد هیئت مدیره مکلف است که سهامداران را به مجمع فوق العاده دعوت کرده تا درمورد انحلال شرکت یا تقلیل سرمایه انها تصمیم بگیرند
۲-فرض تداوم فعالیت
تداوم فعالیت به معنای ادامه فعالیت واحد تجاری در اینده قابل پیش بینی است یعنی در تهیه وارائه صورتهای مالی هیچ قصد یا الزامی به انحلال واحد تجاری یا کاهش قابل توجه در حجم عملیات واحد تجاری فرض نمی شود(استاندارد حسابداری ۱۳۸۵)
۳-نسبت های مالی:
اصطلاح نسبت اشاره کمی وعددی بین دو متغیر دارد که با تقسیم یک متغیر به متغیر دیگر محاسبه می شود تجزیه وتحلیل نسبتها ارقام رابه شکل قابل مقایسه ای ارائه می دهد وشکل نتیجه گیری رابراساس مقادیرمطلق حل می کند تا تحلیلگران قادر باشند نتایجی از انها را به دست اورند
فایده گرفتن نسبت این است که رابطه بین ارقام صورتهای مالی دقت ریاضی پیدا می کند(ستایش واحدیان پور ۱۳۸۴)
۴-نسبتهای نقدینگی
نسبتهایی که بیانگر قدرت شرکت در پرداخت بدهی های جاری در زمان سررسید هستند (ریموند.پی نو.۱۳۸۲.ص۴۰)
۵-نسبت های فعالیت :
با بهره گرفتن از این نسبتها درجه کارایی شرکت (بهره برداری از منابع )را تعیین می کند (ریموند پی نوو.۱۳۸۲.ص۴۰)
۶-نسبت های بدهی :
نسبتهای که می توان با ان میزان بدهی های شرکت را تعیین کرد (ریموند پی نوو.۱۳۸۲.ص۴۰)
۷-نسبتهای سود اوری :
نسبت های هستند که به وسیله انها توانایی شرکت در تحصیل نرخ بازده مثبت(برای سهامدارانش) محاسبه می شود (ریموند پی نوو.۱۳۸۲.ص۴۰)
۸-شرکتهای غیر ورشکسته :
به شرکتهایی گفته می شود که زیان انباشته انها کمتر از ۵۰درصد سرمایه انها باشد ودر سه سال پایان مطالعه به صورت متوالی زیان انباشته نداشته باشند.
فصل دوم
ادبیات تحقیق
۲-۱:مقدمه
باپیشرفت علم وفن اوری روابط انسانی به ویژه روابط اقتصادی به مراتب پیچیده تر از گذشته شده واقتصاد وتجارت وارد مرحله جدیدی شده است به طوری که موسسات کوچک به شرکتهای بزرگ سهامی وچند ملیتی تغیر شکل داده اند که این امر موجب توسعه وگسترش بازارهای مالی و پولی گردیده است وهزاران نفر در سراسر دنیا اقدام به سرمایه گذاری در سهام شرکتها کرده اند این رشد ودگرگونی سریع روابط اقتصادی منجر به رقابت شدیدی در عرصه تجارت.صنعت وسرمایه گذاری شده است.
پیچیده تر شدن روابط انسانی به ویژه اقتصادی انها وتوسعه بازارهای مالی وپولی ومتعاقب ان حاکم شدن وضعیت رقابتی باعث می شود بسیاری از شرکتهای ورشکسته ازگردونه رقابت خارج شوند وبه دلیل تغییرات دینامیک پیچیده وضعیت اقتصادی پیش بینی عملکرد شرکت غالبا امری مشکل می شود بیشتر عملیات بدون تجزیه وتحلیل مفصل اطلاعات درباره چشم انداز اینده عملکرد شرکت اتخاذ می شود در چنین شرایط نامعینی بحران در شرکت ظهور می کند که تعیین کننده انحطاط عملکرد وحتی ورشکستگی است.
شمار شرکتهایی که فاقد توانایی پرداخت دیون خود هستند رو به افزایش است معمولا این شرکتها برچیده می شوند وتنها تعداد اندکی از انها به حالت اولیه باز گشته دوباره سازماندهی می شوند بسیاری از مدیران رده بالا شرکت فکر می کنند که عملکرد سودمند ویافتن راه حلهای موفق تصوراتی ایجاد می کنند که موجب جلوگیری از بروز بحران به دنبال ان ورشکستگی در شرکت می شودبااین وجود حتی در شرکتهای موفق احتمال وجود بحران همچنان باقی است لذا واکنش سریع ودرست در مقابل شراط بسیار متغیر بازار در موقعیت بنگاه نقش بسزایی دارد در این فصل ضمن تبیین تئوریک ادبیات تحقیق مدلهای پیش بینی ورشکستگی وپیشینه تحقیقات انجام شده در این زمینه ارائه می گردد .
مطالعات نسبتاً زیادی در زمینه پیش بینی عملکرد شرکت ها ، به ویژه پیش بینی ورشکستگی در سه دهه اخیر به انجام رسیده است. نتایج این تحقیقات در متون علمی حسابداری، اقتصاد و مدیریت گزارش شده است . در این بررسی ها ، از دو نظرگاه کلی ، به بررسی و تحلیل این پیش بینی ها اقدام شده است . تمرکز یک دسته، بر قابلیت پیش بینی ورشکستگی با بهره گرفتن از اطلاعات محیطی موجود است. این گروه از مطالعات شواهدی را درباره این موضوع که ”آیا نسبت های مالی برای پیش بینی ورشکستگی مفید هستند؟ “ را فراهم آورده اند . دسته دوم، به بررسی صحت پیش بینی استفاده کنندگان می پردازند این گروه از تحقیقات، فرایند پردازش اطلاعات توسط انسان ها را درباره نحوه پردازش اطلاعات به وسیله استفاده کنندگان، و قضاوت این افراد، در مورد موضوعاتی مانند ورشکستگی شرکت ها و یا عدم ورشکستگی آنها، را مورد بررسی قرار داده اند. هر چند که بعضی از استفاده کنندگان بیشتر به پیش بینی ورشکستگی شرکت ها علاقه مند هستند، (مثل موسسات مالی)، سایرین بیشتر علاقه مند به عدم ورشکستگی و پیش بینی وضعیت شرکت ها هم در حالت ورشکستگی و هم در غیر آن می باشند (به طور معمول سرمایه گذاران به عنوان گروه اصلی استفاده کننده از اطلاعات مالی بیشتر علاقمند به تداوم سودآوری عملیات شرکت ها، و پیش بینی عملکرد شرکت ها از نظر شاخص های مختلف می باشند).در پیش بینی عملکرد شرکت ها ، از این نظر، به طورعمده از اطلاعات حسابداری استفاده شده است . در اکثر مدل هایی که برای پیش بینی ورشکستگی از اطلاعات حسابداری استفاده شده است، این اطلاعات اغلب به شکل نسبت (مثل نسبت بدهی به جمع داراییها، نسبت جاری، نسبت توان پرداخت بهره و مانند آن ) بیان شده اند. تلاش محققان در این تحقیقات این است تا با بهره گرفتن از نسبت های مالی در مدل های متفاوت، شرکت ها را از نظر معیارهای مختلف رتبه بندی کنند.
تئوری ورشکستگی یعنی شکستی در شرکت اتفاق افتاده که به دلیل نبودن کنترل توسط یک و یا گروهی از سهامداران بوده است. ورشکستگی نه به صورت اطلاعات و انعکاس حسابداری در شرکت، بلکه به دلیل وجود ارزش خالص منفی شرکت میباشد. بهعنوان یک احساس منطقی معمولاً مدیران سعی در جلب حمایت سهامداران درمقابل مخالفان را دارند. تاریخ شرکت ها نشان می دهد که مشکلات و مسائل وقتی به وجود میآید که یک و یا چند نفر از سهامداران روی تجزیه و تحلیل اطلاعات حسابداری متمرکز میگردند. بسیاری از شرکت ها که ورشکسته شدند، از طریق اطلاعات حسابداری نتوانستند حمایت سهامداران را جلب کنند، زیرا مدیران قادر به جلب رضایت انواع سهامداران نیستند و برنامه حمایتی اجرا نمیکنند. بیشتر شرکتهایی که ورشکسته نیستند باید برنامههایی از نظر اطلاعات حسابداری برای جلب حمایت سهامداران اجرا کنند. زیرا مدیریت با تکنیکهای عدم توانایی روبرو است، مثلاً فقدان دارایی نقدی کافی برای رضایت سهامداران که در صورت طلب آنها بایستی پرداخت شود. صاحبان سهام، طلبکاران، مدیران، کارکنان، مشتریان، فروشندگان و نمایندگان دولت، از جمله عوامل ورشکستگی تلقی میشوند. نبودن کنترل در شرکت، مدرکی علیه شرکت است که احتمالاً هر فردی میتواند مدعی آن باشد.
همانطور که ملاحظه شد ورشکستگی تجاری ممکن است دلایل متعددی داشته باشد. در کشورهای توسعه یافته این مقوله از طریق سیستم های قانونی مورد توجه و نظارت قرار میگیرد اما در کشورهایی که ثبات تجاری و اقتصادی کمتر است، احتمال ورشکستگی بیشتر میشود، خصوصاً اگر قانون نیز حمایت اندکی از ذینفعان ورشکستگی انجام دهد. بنابراین لازم است روشی برگزیده شود که وضعیت مالی شرکت را ارزیابی کند، ولی از آنجا که هیچ یک از روش های ارزیابی عملکرد در دنیا مدل کاملی ارائه نمیدهد و همواره در کنار یک مدل پیشبینی، نیاز به قضاوت حرفهای تصمیم گیرنده نیز می باشد، اتکا به یک مدل پیشبینی ورشکستگی همیشه منتهی به تصمیم صحیح از طرف گروه های ذینفع نمیشود (صقری ،۱۳۷۶: ۲۳)