کاربرد سیستم

۵

۸۰۱/ .

تاثیرات شخصی

۵

۸۶۱/ .

تاثیرات سازمانی

۴

۸۸۶/ .

مشارکت استراتژیک با تامین کنندگان

۴

۸۸۳/ .

ارتباط با مشتری

۴

۷۹۷/ .

سطح با اشتراک گذاشتن اطلاعات وکیفیت آنها

۴

۸۱۴/ .

مقدارآلفای کرونباخ کل

۷۶۳/ .

۳-۸ تجزیه و تحلیل اطلاعات
تجزیه و تحلیل داده‌ها فرایندی چند مرحله‌ای است که طی آن داده‌های به دست آمده از طریق ابزارهای جمع‌ آوری اطلاعات، خلاصه و در نهایت پردازش می‌شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیل‌ها و ارتباط بین آن‌ها به منظور پاسخ به سؤالات فراهم گردد. در این فرایند داده‌ها هم از لحاظ مفهومی و از لحاظ تجربی پالایش می‌شوند. فرایندهای تجزیه و تحلیل با توجه به نوع تحقیق، مسئله تحقیق و ابزارهای به‌کاررفته برای جمع‌ آوری اطلاعات متفاوت می‌باشند (کسائیان،۱۳۹۱). در این پژوهش با بهره گرفتن از پرسشنامه به نمونه گیری از جامعه آماری شرکت مورد نظر پرداختیم. به ندرت می توان بدون استفاده از روش های آماری اقدام به تفسیر، تبیین و تحلیل نتایج به دست آمده از تحقیق ها و پژوهش های علمی کرد. بنابر این پس از جمع آوری داده های کیفی و تبدیل آنها به کمی و محاسبه آلفای کرونباخ به منظور اطمینان از پایایی پرسشنامه، از روش آمار توصیفی و استنباطی استفاده می شود در این راستا در بخش توصیفی از مشخصه های آماری نظیر فراوانی، درصد فراوانی ودرصد فراوانی تجمعی، جداول و نمودارهای مربوطه و در سطح استنباطی از آزمون کولموگروف - اسمیرنوف با بهره گرفتن از نرم افزارSpss ، استفاده می شود که تک تک فرضیه ها مورد آزمون قرار می گیرند و از معادلات ساختاری و برازش مدل نیز استفاده شده است که برای این کار از نرم افزار AMOS 20استفاده می نمایم. که اهمیت نسبی معیارها و زیر معیارها و شدت ارتباط بین آن‌ها مورد بررسی قرار می گیرد همچنین اثرگذاری و اثرپذیری معیارها و زیر معیارهای موجود در مدل ارزیابی می شود. که روش های و چگونگی محاسبه آن و نتایج بدست آمده در فصول بعدی به صورت کامل ذکر خواهد شد.

فصل چهارم
تجزیه وتحلیل داده ها
۴-۱مقدمه
آمار در دو شاخه آمار توصیفی و احتمالات و آمار استنباطی بحث و بررسی می شود. که در پژوهش جهت بررسی و توصیف ویژگی های عمومی پاسخ دهندگان از روش های موجود در آمار توصیفی مانند جداول توزیع فراوانی، در صد فراوانی، درصد فراوانی تجمعی و میانگین استفاده می گردد. بنابراین هدف آمار توصیفی محاسبه پارامترهای جامعه با بهره گرفتن از سرشماری تمامی عناصر جامعه است. در آمار استنباطی پژوهشگر با استفاده مقادیر نمونه آماره ها را محاسبه کرده و سپس با کمک تخمین و یا آزمون فرض آماری، آماره ها را به پارامترهای جامعه تعمیم می دهد، که اگر تحقیق از نوع سوالی و صرفا حاوی پرسش درباره پارامتر باشد، برای پاسخ به سوالات از تخمین آماری استفاده می شود و اگر حاوی فرضیه ها بوده و از مرحله سوال گذر کرده باشد، آزمون فرضیه ها و فنون آماری آن به کار می رود. در یک تقسیم بندی دیگر آزمون های آماری را می توان به دو قسمت پارامتریک و غیر پارامتریک دسته بندی کرد. آمار پارامتریک مستلزم پیش فرض هایی در مورد جامعه ای که از آن نمونه گیری صورت گرفته می باشد. به عنوان مهمترین پیش فرض در آمار پارامترک فرض می شود که توزیع جامعه نرمال است اما آمار ناپارامتریک مستلزم هیچگونه فرضی در مورد توزیع نیست. به همین خاطر بسیاری از تحقیقات علوم انسانی که با مقیاس های کیفی سنجیده شده و فاقد توزیع هستند از شاخص های آمار ناپارامتریک استفاده می کنند. اگر متغیرها از نوع اسمی و ترتیبی بوده حتما از روش های ناپارامتریک و اگر متغیرها از نوع فاصله ای و نسبی باشند در صورتیکه فرض شود توزیع آماری جامعه نرمال یا بهنجار است از روش های پارامتریک استفاده می شود. که هر کدام دارای چند آزمون می باشند. پژوهش حاضر حاوی فرضیه می باشد که باید آزمون فرضیه و فنون آماری آن محاسبه گردد و در دسته آزمون آماری نا پارامتریک قرار می گیرد. اما چون دارای تعداد حجم نمونه بالایی است طبق قضیه حد مرکزی در دسته آزمون های پارامتریک قرار می دهیم. که پس از نرمال سازی از روش کولموگروف - اسمیر نوف با بهره گرفتن از ضریب همبستگی اسپیرمن آزمون می کنیم. در این فصل که برای تجزیه و تحلیل داده ها ی آماری از روش آمار توصیفی و استنباطی استفاده می شود در این راستا در بخش توصیفی از مشخصه های آماری نظیر فراوانی، درصد فراوانی ودرصد فراوانی تجمعی، جداول و نمودارهای مربوطه و در سطح استنباطی از برای تحلیل داده ها از نرم افزار spss و AMOS 20 ومدل معادلات ساختاری و برازش مدل استفاده می شود. که در نهایت با بهره گرفتن از ضریب همبستگی بدست آمده ومدل معادلات ساختاری اصلاح شده به آزمون فرضیه ها می پردازیم.
۴-۲ آمار توصیفی
۴-۲-۱ توصیف ویژگی های جمعیت شناختی اعضای نمونه
به منظور شناخت بهتر ماهیت جامعه ای که در پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته است، قبل از تجزیه وتحلیل داده های آماری، لازم است این داده ها توصیف شود. همچنین توصیف آماری داده ها، گامی در جهت تشخیص الگوی حاکم بر آن ها و پایه ای برای تبین روابط بین مولفه هایی است که در پژوهش بکار می رود.
سن پاسخ دهندگان
جدول ۴-۱ توزیع فراوانی مربوط به سن پاسخ دهندگان

(۲-۳-۳)
فرض کنید باشد. در نتیجه است. با توجه به اینکه و دارند و از یکدیگر نیز مستقل هستند
.
همچنین
در نتیجه
با توجه به اینکه است، داریم:
(۲-۳-۴)
از طرفی با توجه به اینکه است، روابط (۲-۳-۳ ) و ( ۲-۳-۴ ) برابرند اگر
اگر به جای ، و برآوردگرهایشان یعنی ، و را جایگزین کنیم، به گونه ­ای که است، درجه آزادی به صورت زیر نوشته می­ شود:
بنابراین تقریباً توزیع دارد و از در رابطه ( ۲-۳-۲ ) مستقل است.

از طرفی
است. دارای توزیع کای اسکور با درجه آزادی است و براساس قضیه ۹ پیوست تقریباً توزیع کای اسکور با درجه آزادی دارد و مستقل از می­باشد.
در نهایت تقریباً توزیع با درجات آزادی و دارد.
اگر مقدار مشاهده شده آماره باشد، آزمون MNV فرض برابری بردارهای میانگین را رد می­ کند اگر:
(۲-۳-۵)
حال به بررسی یک ویژگی مطلوب آزمون MNV می­پردازیم اما قبل از آن تعاریف زیر را در نظر بگیرید:
تعریف ۲-۳-۱: یک آماره را پایا (invariant) گوییم اگر با تبدیل به تغییری در آماره ایجاد نشود.
تعریف ۲-۳-۲: یک آماره را affine invarinat گوییم اگر با تبدیل به تغییری در آماره ایجاد نشود.
آزمون MNV، affine invariant می­باشد، زیرا با تبدیل به داریم:
در نتیجه

۲-۴- روند معمول

روند معمول برای آزمون برابری دو بردار میانگین نرمال چند متغیره بدین صورت است که در صورتیکه فرض برابری ماتریس­های کوواریانس قابل قبول باشد، از آزمون - هتلینگ و در غیر این صورت از یکی از آزمون­های تقریبی برای مسئله بهرنز فیشر استفاده می­کنیم. فرض کنید از آزمون MNV برای مسئله بهرنز فیشر استفاده کنیم. بنابراین روند انجام آزمون برای مجموعه داده ­ها به صورت زیر می­باشد:
ابتدا فرض برابری ماتریس­های کوواریانس را آزمون می­کنیم. در صورتیکه رابطه ( ۲-۲-۱۸ ) بزرگتر یا مساوی باشد، از آزمون - هتلینگ و در غیر این صورت از آزمون MNV برای آزمون برابری بردارهای میانگین در سطح استفاده می­کنیم. ( معمولا و را برابر در نظر می­گیرند.)
بنابراین آماره آزمون با بهره گرفتن از تابع نشانگر به صورت زیر نوشته می­ شود:
(۲-۴-۱)
به گونه ­ای که ، و به ترتیب در روابط ( ۲-۲-۱۸ )، ( ۲-۱-۱ ) و ( ۲-۳-۱) معرفی شده ­اند.
فرض کنید مقدار مشاهده شده آماره در رابطه ( ۲-۴-۱ ) باشد. در این صورت آزمون ترکیب شده فرض برابری بردارهای میانگین را رد می­ کند اگر:
.

فصل سوم: معرفی آزمون­ها

معرفی آزمون­ها
در این فصل به معرفی آزمون­های تقریبی برای آزمون فرض در مقابل زمانیکه ماتریس­های کوواریانس مجهول هستند می­پردازیم. بنابراین این فصل شامل ۳ بخش می­باشد که در هر بخش یکی از آزمون­های تقریبی مورد نظر معرفی خواهد شد.

۳-۱- آزمون جانسن ( Johansens’ Test )

اولین آزمون تقریبی که در این فصل معرفی می­ شود آزمون جانسن می­باشد. در حقیقت آزمون جانسن تعمیم یافته روش ولچ در حالت یک متغیره می­باشد. به همین دلیل ابتدا روش ولچ را به صورت مختصر توضیح می­دهیم. ( Welch, 1951, p.330-336 )

۳-۱-۱- روش ولچ ( Welch’s Method )

فرض کنید متغیرهای تصادفی مستقل با توزیع مشترک نرمال با میانگین و واریانس باشند که در آن ثابت و معلوم و و مجهول می­باشند. همچنین فرض کنید برآورد باشد به طوریکه دارای توزیع کای اسکور با درجه آزادی باشد. در یک حالت خاص فرض کنید میانگین نمونه­ها از مشاهده از جامعه نرمال با میانگین و واریانس باشند.
ولچ در سال ۱۹۵۱ آماره ، به گونه ­ای که و معرفی کرد. وی با محاسبه تابع مولد گشتاور این آماره و مقایسه آن با تابع مولد گشتاور توزیع به این نتیجه رسید که تقریباً دارای توزیع است به گونه ­ای که دارای توزیع با درجات آزادی و است که ، و به صورت زیر می­باشند:

۳-۱-۲- آزمون جانسن

در این قسمت به بررسی آزمون جانسن و معرفی آماره آزمون که در واقع آماره نسبت درستنمایی می­باشد می­پردازیم. در صورتیکه برای آزمون جانسن مشابه روش ولچ عمل کنیم به این نتیجه می­رسیم که آماره معرفی شده در رابطه ( ۱-۳-۴ ) تقریباً دارای توزیع است که دارای درجات آزادی و است به گونه ­ای که
(۳-۱-۱)
(۳-۱-۲)
است. (Johansen, 1980, p.85-92 )
توجه شود که با در نظر گرفتن روابط مربوط به روش ولچ به دست می ­آید.
در این صورت آماره آزمون جانسن به صورت زیر معرفی می­ شود:
(۳-۱-۳)
به گونه ­ای که تقریباً توزیع آن با درجات آزادی و است.

ب) اعتماد عمودی که به اعتماد بین کارکنان و مدیر اشاره دارد (کوستیکان، ۱۹۹۸) که این اعتماد ممکن است بر پایه صلاحیت، خیرخواهی و قابلیت اطمینان باشد (سی، مایر، ۱۹۹۵٫ ۱۹۹۹). اعتماد سازمانی بیشتر به انتظارات مثبت اشخاص و توقعاتی که اعضای سازمان درباره صلاحیت، قابلیت اطمینان و خیرخواهی دارند و نیز اعتماد مؤسسه‌ای بین سازمان و افراد اطلاق می‌شود (مایر، ۱۹۹۵). پژوهش‌بر روی اعتماد سازمانی فراوانی ابعاد دیگر اعتماد بین فردی مانند توانایی، استعداد پیشرفت، تمامیت و درستی، صداقت و حسن نیت را مشخص کرده است.
اعتماد سازمانی غیر شخصی، «اعتماد مؤسسه‌ای» نامیده می‌شود. اعتماد موسسه‌ای در زمینه سازمانی خیلی کم مورد مطالعه قرار گرفته است. به استثنای مطالعات مک کوالی و کوهنرت (۱۹۹۲)،‌آتکینسون و بوچر (۲۰۰۳) و مک نایت (۲۰۰۲). اعتماد موسسه‌ای می‌تواند به عنوان اعتماد اعضای آن در استراتژی سازمان، صلاحیت تکنولوژیکی آن،‌ساختارها و پردازش‌های خوب آن توصیف شود. اتکینسون و بوچر (۲۰۰۳) نیز اعتقاد دارند که اعتماد به هر دو شکل شخصی و موسسه‌ای وجود دارد. اعتماد موسسه‌ای بر پایه نقش‌ها، سیستم‌ها و اعتباراتی است که در این موارد، استنباطات دریافت شده درباره قابلیت اعتماد یک شخص هستند.
با توجه به نظر مک نایت (۱۹۹۸) اعتماد موسسه‌ای به این معنی است که یک نفر عقیده دارد، ساختارهای موسسه‌ای، در جایگاهی هستند که شخص را قادر به محقق ساختن نگرش و آینده موفقیت آمیز بسازند. اعتماد موسسه‌ای دو شکل را در بر می‌گیرد، هنجار موقعیتی و اطمینان ساختاری، هنجار موقعیتی از ظاهر ریشه می‌گیرد به طوری که اشیاء و چیزهای طبیعی عادی هستند یا این که هر چیز در جایگاه و آرایش مناسب خود است. از طرف دیگر، اطمینان ساختاری بیان می‌کند، موفقیت احتمالی است، چون شرایط زمینه‌ای مانند قول و قرارها، عهد و پیمانها و قواعد و ضمانت‌ها، اطمینان ساختاری در محل هستند. گالفور و درایپو^[۵۹] (۲۰۰۷) سه نوع اعتقاد در سازمان را شناسایی کرده‌اند:
۱ـ اعتماد سازمانی، اعتمادی که به موجب آن خط مشی‌های سازمان، آن گونه که بیان شده، به طور منصفانه اداره و انجام خواهد شد.
۲ـ اعتماد استراتژیکی، اعتماد در مأموریت، استراتژی سازمان و توانایی برای موفقیت .

۳ـ اعتماد شخصی، اعتمادی که زیردستان به مدیرانشان دارند تا علاقه آنان را بی‌طرفانه در نظر بگیرد.

رابطه بین اعتماد و کنترل

رابطه بین اعتماد و کنترل^[۶۰] خیلی پیچیده است و بر روی یک پیوستار در نظر گرفته شده است. در یک سر پیوستار مکانیزم های کنترل سلسله مراتبی قرار دارد و سر دیگر پیوستار نشان می دهد که اعتماد می تواند جایگزین برای مکانیزم های کنترل سلسله مراتبی باشد. مکانیزم های کنترل و اعتماد در توسعه نوآوری و کارایی سازمان ها، فرایندهای مکمل یکدیگر هستند. ما به اعتماد جهت ریسک‌پذیری، احساس راحتی هنگام اشتباهات و تجربه اندوزی از آن ها نیاز داریم.
همچنین نیازمند مقداری بی اعتمادی^[۶۱] به منظور کنترل و جلوگیری از اشکال مختلف سوء استفاده از قدرت رسمی و شخصی نیز می باشیم (داس و تنگ^[۶۲]، ۱۹۹۸: ۴۹۴).
شواهد زیادی وجود دارند که حاکی از نتایج منفی به کارگیری مکانیزم های کنترل رسمی است. این احتمال وجود دارد که استفاده از مکانیزم های کنترل، می تواند استفاده از فرصت هایی برای شکل‌گیری اعتماد بین فردی را کاهش دهد. مکانیزم های کنترل و اعتماد به طور مجزا مورد استفاده قرار نمی گیرند. اعتماد می تواند به عنوان تسهیل کننده شرایط بین مکانیزم های کنترل به کار گرفته شود. و کنترل واقعی را تسهیل نماید. از طرف دیگر، موقعی که اعتماد وجود دارد، مکانیزم های کنترل کار می کنند و کنترل واقعی ایجاد می شود. شاید موقعی که کارکنان به دیگری اعتماد می کنند، بیش تر برانگیخته می شوند که به طور وسیع و فراگیری با همدیگر کار کنند و برای رسیدن به اهداف تلاش نمایند. مطالعات در وحدت استراتژی نشان می دهند که مکانیزم های کنترل رسمی مانند قراردادهای حقوقی نمی توانند تعهد را افزایش دهند. ممکن است رضایت را تا حدودی افزایش دهند؛ اما نمی توانند تعهد ایجاد نمایند (وارا^[۶۳]، ۲۰۰۱، ۹۶).

پیامدهای کمبود اعتماد

موقعی که سطح اعتماد در یک سازمان پایین است وضعیت آن سازمان چگونه است؟ مطابق نظر ساویج^[۶۴] در سال ۱۹۸۲:
جو سازمان معمولاً ساکت و آرام است؛ انرژی و تعهد در سطح پایین قرار دارد؛
هیچ تعارضی وجود ندارد، هیچ فردی از خود مقاومت نشان نمی دهد و ناراضی تنبیه می شوند؛
تغییرات معمولاً با سوء ظن و بد گمانی و با یک زنگ خطر همراه است،
شیوه مدیریت از بالا به پایین است؛ مقام و پست دارای اهمیت زیادی است؛ تصمیمات از طریق زنجیره فرماندهی کنترل می شود؛
کارکنان احساس می کنند که درون شغل هایشان محدود شده اند،
نبودن اعتماد تأثیرات منفی و نامطلوبی بر روی اثر بخشی عملکرد هر سازمان می گذارد.
کارکنان در سازمان هایی که اعتماد در سطح پایین قراردارد، در سطح بالایی از استرس عمل می کنند. کارکنان در جریان تصمیم گیری دخالت ندارند، یا موقعی که تصمیمات اشتباه از آب در آمده آن ها مقصر شناخته می شوند، که این نکته از تمرکز کارکنان بر روی کاری که انجام می دهند جلوگیری می نماید و نهایتاً بهره وری کاهش پیدا می کند.
سطح پایین اعتماد در سازمان باعث می شود که کارکنان جریان اطلاعات را در سازمان منحرف کنند و با کارکنان و همکاران با بدگمانی و سوء ظن رفتار نمایند. موقعی که اعتماد کاهش پیدا کرد موانع ارتباطاتی ایجاد شده، اطلاعات بطور باز و صادقانه جریان پیدا نمی کند؛ در نهایت فرایند تصمیم‌گیری ضعیف شده، کیفیت تصمیمات پایین می آید. در جایی که اعتماد کم است نوآوری با مشکل مواجه می شود. در چنین سازمان هایی کارکنان می ترسند که مبادا طرح و نقشه آن ها با شکست مواجه شود، یا این که آن ها از سوی همکارانشان مسخره شوند؛ زیرا آن ها از راه ها و شیوه های نوین وحشت دارند (بایرد و آماند^[۶۵]، ۹۹۵،: ۷).
نقش اعتماد به طور کاملاً گسترده و در زمینه های مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است. مطابق نظر سایدو^[۶۶] توسعه و نگهداری اعتماد بسیار مشکل است. وی معتقد است که شرایط (فرایندها، تکراری بودن و محیط) از تکامل اعتماد تأثیر می پذیرد. سایدو معتقد است که حتی اگر اعتماد مدیریت نشود، عاملان هنگام ایجاد و نگهداری روابط و شبکه های درون سازمانی بایستی به طور اعتماد برانگیز عمل نمایند. پس پیشنهاد شده است که طرفین در شکل گیری ارتباطات با بهره گرفتن از شاخص ها یا نشانه هایی در گفتار و کردار به طور پیوسته، آگاهانه یا غیر آگاهانه به ارزیابی اعتماد بپردازند (شکل ۲-۱):

شکل ۲-۱) ارزیابی دو طرفه از قابلیت اعتماد

منبع: (Blomqvist, Sthale, 2000, P.4)
رینگ^[۶۷] مطرح می کند که ارتباطات بین بیگانگان به طور فزاینده ظهور پیدا می کند و حداقل ارتباط نیازمند حداقل اعتماد است. توانایی برخورد و تماس با خطر و توانایی توسعه اعتماد را به عنوان یک پیوستار از «اعتماد شرطی» تا «اعتماد غیر شرطی» - پیوستار ممکن است به سمت عقب و عدم اعتماد حرکت کند – در نظر می گیرد. کشف سیستم ارزشی طرف های مقابل، در آغاز تلاش و زمان زیادی لازم دارند؛ بنابراین طرفین ممکن است در آغاز یک ارتباط، تحت اعتماد شرطی و دانش و بینش عمیق تر که در طول فرایند به دست می آید قرار بگیرند:

شکل ۲-۲) : پیوستار اعتماد (مطابق با متن جونز و جورج ۱۹۹۸)

اعتماد شرطی ممکن است در به کارگیری یک سطح معین از حداقل ارتباط کافی به نظر برسد؛ اما نیاز به کنترل و ارزیابی هنوز باقی می ماند. اعتماد معمولاً آسیب پذیر و شکننده است. حتی نشانه های کوچک از عدم اعتماد ممکن است منافع و تلاش برای ایجاد و بهبود ارتباطات را قطع نماید. اگر محدوده اعتماد کافی نباشد، گروه ها نخواهد توانست برای مدت زیادی نقش یکدیگر را ایفا نمایند؛ لذا بی اعتمادی^[۶۸] پدیدار خواهد گشت. اگر گروه ها بتوانند به سطح اعتماد بی قید و شرط دست پیدا کنند، خواهند توانست کاملاً بر انجام دادن وظایف خود تمرکز نمایند. اعتماد بی قید و شرط تأثیرات مثبتی از جمله دوستی را به همراه خواهد داشت و افراد بهتر می توانند نقش و وظیفه یکدیگر را تصور نمایند (بلومکویست و استاله^[۶۹]، ۲۰۰۰: ۴ و ۵و ۶).
آدمی نظاره گر منفعل در زندگی خود نیست، بلکه نیرویی فعال در شکل دهی دنیای خویش است. او حقیقت اجتماعی خویش را با اثر گذاری بر رفتار قابل مشاهده دیگران می آفریند. سازمان ها و شرکت ها به همین صورت رفتار می کنند. به عبارت بهتر، سازمان ها می توانند بر نحوه نگرش، رفتار و عملکرد طرف های تعاملی خود تأثیر مثبت یا منفی بگذارند. یک سازمان هوشمند همواره در پی این خواهد بود که در تعامل خود با سایر شرکت ها یا سازمان ها و روابط بین افراد مانند کارکنان با مدیران، تصویری مثبت از خود بر جای گذارد که راهنمای او در آینده به سوی موفقیت بیشتر باشد. مدلی که ارائه می گردد (شکل۲) راهنمایی بسیار ساده در عین حال کاربردی برای تشخیص شرایط مناسب اعتماد در تعاملات می باشد. این مدل بیان می کند که تداوم و توسعه اعتماد در روابط آتی تا حد بسیار زیادی به عملکرد کنونی ما بستگی خواهد داشت؛ بدین معنا که اگر ماتوانستیم به خواسته های منطقی و معقول طرف مقابل بهتر از سایر رقبا پاسخ دهیم، می توانیم مطمئن باشیم که او باز هم به سراغ ما می آید و روابط کاری از این قبیل را با ما توسعه خواهد بخشید؛ اما اگر نتوانیم به انتظارات معقول و منطقی وی پاسخ شایسته و مناسب بدهیم و شرایط طوری شد که او ما را در مقایسه با سایر رقبا در سطحی پایین تر ارزیابی نمود نه تنها امکان روابط تجاری را با او از دست داده ایم، بلکه وی به عنوان یک عامل تبلیغ منفی عمل خواهد نمود (احمدی مهربانی، ۱۳۸۱: ۴).

شکل ۲-۳) مدل راهنمای تعیین سطح اعتماد:

منبع : (احمدی مهربانی، ۱۳۸۱: ۴۱)
این مدل در مورد روابط بین فردی نیز مصداق پیدا می کند؛ یعنی در روابط بین فردی هر کدام از طرفین می تواند تحت عنوان اعتماد کننده و اعتماد شونده قرار گیرد و اگر اعتماد شونده به انتظارات اعتماد کننده پاسخ مثبت بدهد، باعث افزایش سطح اعتماد بین طرفین می شود؛ در غیر این صورت افراد به همدیگر اعتماد نمی کنند و روابط خیلی کند می شود، یا اصلاً ارتباط صورت نمی گیرد.

اعتماد سازی^[۷۰]

دست کم دو دلیل وجود دارد که چرا افراد هنگامی که اعتماد بیشتری به مدیرشان پیدا می کنند بیش تر احساس توانمندی می کنند:
نخست: از رفتارهای غیر مولد و بی فایده ناشی از عدم اعتماد و سوء ظن اجتناب می شود. هنگامی که افراد به دیگری اعتماد ندارند، گوش نمی کنند، به وضوح ارتباط برقرار نمی سازند؛ سخت نمی کوشند و همکاری از خود نشان نمی دهند. از طرف دیگر وقتی اعتماد وجود دارد، افراد آزادند که تجربه کنند؛ بیاموزند و بدون ترس از تنبیه ، همکاری کنند.
دوم: افرادی که قابل تمجید و شرافتمند هستند همیشه برای دیگران نیروی مثبت ایجاد می کنند و آنان را وادار می سازند تا خود را لایق تر احساس کنند (و تن و کمرون، ۱۳۸۱: ۵۸ و ۵۹)
افراد نمی توانند به اعتماد طرف دیگر صدمه وارد کنند. اعتماد باید به دست آید و در طول زمان توسعه پیدا کند. پس ایجاد و نگهداری اعتماد خیلی ساده یا سریع نیست، بلکه نیازمند یک فرایند رو به رشد است؛ که این فرایند در چند گام طی می شود:
گام اول: فرهنگ سازی
ایجاد و توسعه اعتماد در سازمان در مرحله اول نیازمند ایجاد یک فرهنگ بر مبنای ارزش های مشترک در بین کارکنان است که به آن معتقد باشند. اعتماد دو طرفه در محیطی می تواند توسعه پیدا کند که در آن محیط ارزش های مشترک، صداقت و انسجام به عنوان پایه و اساس اعتماد در بین افراد قلمداد می شوند. مأموریت های رسمی، اختیارات، اهداف بلند مدت و کوتاه مدت سمبل ها یا نشانه هایی که فرهنگ سازمان ها هستند موقعی که این نشانه ها وارد عمل شوند، جوهره و ذات فرهنگ پدیدار خواهد شد. به عبارت دیگر، رفتار بین افرادی که با همدیگر در تعاملند و نیز، تشریفات مختلف و استقرار فیزیکی سازمان باید بر مبنای ارزش هایی ایجاد شود که هر فرد به آن اعتقاد دارد. اگر فرهنگ سازمان با ارزش های سازمان در تعارض باشد، اعتماد در آن به سمت نابودی در حرکت خواهد بود.
گام دوم: رهبری
«رهبری» یک مفهوم اعتماد دو طرفه بر مبنای ارزش ها و دید مشترک است. اگر ارزش ها و دید مشترک موجود نباشد، رهبر باید از شیوه ها، کنترل تحمیلی خارجی، قوانین محدود کننده و دست و پاگیر و رسمیت زیاد استفاده کند.
اگر یک فرهنگ بر مبنای ارزش های مشترک ایجاد شده باشد، کارکنان بیشتر به سازمان متعهد خواهند شد تا جایی که آن ها معتقد می شوند که اهداف سازمان راهی برای رسیدن به اهداف خودشان است. مدیریت در این جا به کنترل نیازی ندارد، بلکه نیازمند رهبری اثربخش از طریق راهنمایی، حمایت و هدایت است.
نگهداری و ایجاد تعهد کارکنان نیازمند یک استراتژی مدیریت است که بر توانمندسازی کارکنان متکی است.
اجازه دادن به کارکنان جهت مشارکت در فرایند تصمیم گیری، جریان ارتباطات باز، و ایجاد کار معنادار و با مفهوم برای کارکنان، همگی در جهت کمک به افزایش تعهد و روحیه کارکنان است.
بارسی و اسمیت^[۷۱] در مقاله خود تحت عنوان قرارداد جدید^[۷۲] بیان می کنند:
والدین ما و والدین والدین ما از بوروکراسی شکایتی ندارند. آن ها از اطاعت از قوانین و امنیت شغلی و دریافت حقوق بازنشستگی رضایت داشتند، اما امروزه سازمان های سلسله مراتبی نمی توانند این مزایا را فراهم نمایند. کوچک سازی ها، رقابت جهانی و دیگر عوامل، محدودیت کننده هایی جهت تأمین و فراهم کردن این مزایا هستند. بر این اساس، یک قرارداد جدید بین مدیران و کارکنان در حال ظهور است. در این قرارداد دو مبنا و پایه در مرکز توجه هستند: «کار معنادار» و «روابط سالم».
گام سوم: ایجاد ارتباطات
در خصوص ایجاد یک فرهنگ بر مبنای ارزش های مشترک و توانمندسازی کارکنان، مدیریت و کارکنان به ایجاد ارتباط با زیربنای صداقت، انسجام و توجه واقعی به افراد و دیگران متعهد می شوند.
برای ایجاد اعتماد درون سازمان، اعضا باید در محیط سازمان در برقراری ارتباط صادقانه با همکاران و مدیریت احساس امنیت نمایند. به هر حال توسعه اعتماد، نیازمند این است که هم مدیریت و هم کارکنان از انتظارات یکدیگر آگاه باشند و به منظور ایجاد یک جو آکنده از اعتماد خود را مسئول بدانند.
عناصر زیر به عنوان محورهای اساسی برای پرورش، توسعه و نگهداری اعتماد بین فردی، شناسایی شده اند:
انسجام به عنوان صداقت و قابلیت اطمینان تعریف می شود؛
شایستگی تحت عنوان دانش و مهارت های فنی و بین فردی که برای انجام دادن یک شغل مورد نیاز است؛

عبدالله خان که شکست های سختی در اواخر شهریور ۱۳۲۳ در سردسیر خورده بود ، در حوزه گرمسیر _بویژه دهدشت و پیرامون آن_ با برادرش خسروخان و طرفداران او رویاروی شد و موفقیتی نیز به دست نیاورد (طاهری،۱۳۸۸: ۴۱۹-۴۱۷).
در باب این نبردهای ملال آور ، اشعار کمی سروده یا در حافظه ها مانده است . در جنگهای مزبور ، افراد معروفی با هم پیکار نموده و با نشان دادن نقش و تأثیر خود ، شهرت منطقه ای کسب کردند . بعضی از آنها نیز کشته شدند که نام و یادشان در شعر شاعران بر جای ماند . از شخصیت های جنگجو و نامداری که در ابتدای درگیری بویراحمدی ها در دشت روم نام و تأثیر برجسته ای از خود به یاد گذاشت « میرزا یدالله » داورپناه بود.وی از سادات امام زاده علی و طرفداران عبدالله خان و ملا ولی پناهی بود که بر مبنای روایات شفاهی تعدادی از همراهان کی علی خان را به قتل رساند و موجب هزیمت آنان شد .
به مناسبت حضور و نقش وی در نبردهای مذکور ، اشعاری بدین وصف سروده شده که شاعر یا شاعران آن گمنام اند .
۱-یدالله کُرِ علی یَه ، بَواش پَیّمبَر مِنِ سَر رو جنگ اِیکِنِه مِثِ شیر نَر
yadelâ kore ali-ya, bavâš payombar / men sarru jang ikene mese šire nar
(یدالله پسر علی و بابابزرگش پیغمبر است در سر رود جنگ می کند مثل شیر نر)
۲-یدالله سردار جنگ بیَرمَدِ دومِن ضرغام پور لقب وَش دا، شجاع و مُومن
yadelâ sardâre jange-e beyrahmaye dumen / zarɣâmpur laqab vaš dâ šejâ-o- momen
(یدالله سردار جنگ بویراحمد پایین است ضرغام پور لقب به او داد شجاع و مومن)
۳-کی هایی بُنگ ایِ زَنِه وَ کی علی خان پَه وَی سایَه دِربِکُن مَتَرس از جان
key hâyi bong izane va key ali xân / pa veysâ ya der bekon matars az jân
(کی هادی بانگ می زند به کی علی خان که بایست و برگرد و از جان نترس)
۴-علی خان ، جَوابِش دا ، کُرِ پَیُمبَر هم نَوَردی نیاره مِنِ جنگ و سنگر
alixân javâbeš dâ kere payambar / ham navardi nayâre men jang –o- sangar
(علی خان جواب داد پسر پیغمبر هم نبردی نداره در جنگ و سنگر)
اشعار دیگری در دست است که نام میرزا یدالله در آنها ذکر گشته و احتمالاً مربوط به جنگهای دیگر _بویژه درگیری های او با فامیل های ساداتی اش که جد واحد دارند_ و سرانجام قتل اوست . داستان اختلاف و پیکارهای میرزایدالله و حامیانش با سید مختار و یارانش طویل و دامنه دار است . این تعارض خونین ، البته سابقه دار بود و فرجام آن کشته شدن جمعی از طرفین که همه از سادات امام زاده علی بودند. سید مختار که خود از شجاعان زمان بود ، به رغم آن که در حوزه علمیه نجف درس دینی می خواند ، آن را رها کرد و برای رهایی فامیل نزدیک خود از فشار دیگران _خاصه میرزاها_ وارد میدان نبرد رویاروی شد. در طی کشمکش های طولانی طرفین ، پیروزی قطعی بدست نمی آمد و گه گاه یکی از فریقین شکست می‌خورد. نهایتا در نیمه اول سال ۱۳۲۵ با نامه نگاری سیدمختار و تقاضای کمک از جنگجویان طوایف جلیل و آقایی های بابکانی ، عده ای از طوایف مزبور به «سرفاریاب» _محل سکونت ساداتی ها_ عازم و در جنگی که زود خاتمه یافت ، میرزایدالله را مجروح ، دستگیر و تحویل سید مختار دادند . بدین گونه قدرت میرزا یدالله و یارانش در هم شکست و مدتی بعد _که به ماه کشید_ بر اثر بی توجهی یا با داروهای محلی مهلک ، از بین رفت و جنگهای طرفین پایان یافت . به نظر می رسد اشعار ذیل ،مبین وقایع دیگری از زندگی وی ، و درگیری های فامیلی و قتل اوست.

۱-یدالله زُلف مخملی ، پِنجَه کَلَوُسی بَیرَمَد بات طَرَفه ، وَ کُه نَخُسی
yadelâ zolf maxmali, penja kalwsi / beyramaб bât tarafe va koh naxoesi
(یدالله زلف مخملی ، پنجه کرفسی بویراحمد با تو طرفه در کوه خوابت نبره)
۲-یدالله کُرِ فتح الله ، شال بِرَّه بِرّ کُن بُنگ و دِشمِن زَیِه سَنگَر وِل کن
yadelâ, kere-e fatelâ, šâl bera ber kon / bong va dašmen zaye sangara vel kon
(یدالله پسر فتح الله ،شال تا بناکی و زرق و برق دار ، بانگ به دشمن زده که سنگر را ول(=رها) کنید)
۳-بی هاجر سَرِ قَلَیَه ، خُیا خُیا شِه هر کسی وَ وُ رَ اِی رَه ، پُرس یدالله شِه
bi hâjar sar qalaya xoбâ xoбâše / har kasi vow ra ira, pors yadelâše
(بی بی هاجرسر قلعه است و خدا خدا می کند ، هر کسی از آن راه می رود، از او پرس یدالله را می کند)
۴-بی هاجر، زَهلَت نَرَه کار با خُیایَه سنگرِ وا پیشتری ، مال یدالله یَه
bi hâjar zahlat nara kâr bâ xeyâya / sangare vâpištari mâl yadelâ-ya
(بی بی هاجر ،زهره ات نرود(نترس)کار با خداست، سنگر جلوتری، مال یدالله است)
۵-نامه ای بِنِویسیت تَی شاو تهرون کُر نِمُونَی یدالله نَومَ وَ ایرون
nâmei benevisit tey šâ va tērun / kor nemuney yadelâ nowma va irun
(نامه ای بنویسید نزد شاه در تهران پسری نمونه یدالله در ایران به دنیا نیامده است)
در خصوص جنگ داخلی دشت روم ، دو بیت دیگر در منابع مضبوط است، یکی خطاب به کی علی‌خان که به همراه برادرش در مراحل نخستین جنگ دشت روم با تعداد اندکی از یاران نبرد کردند و مقاومت دلاورانه از خود نشان دادند .
«جر وابی مِن تَهلَه دون، پُوزَی ریواسی علی خان وَرگَرد بِزَه اُمَد وَراسی»(تابان سیرت ، ۱۳۸۰ :۳۴۵)
jar vâbi men tala du, puzey rivâsi / alixân vargard beza umaб va râsi
(جر (دعوا)رخ داد در تلخ دان و پوزه ریواسی، علی خان برگرد و بزن که جنگ به راستی آمده است)
مقصود شاعر این است که این یک جنگ واقعی است ، پس کی علی خان برگرد، بجنگ و بزن .
مخاطب بیت دوم ، ملا ولی پناهی از شخصیت های معروف نبرد دشت روم است که از افراد موافق عبدالله خان و حمله و اشغال بویراحمد علیا بود . وی خانه اش را در دشت روم ساکن کرد و منطقه را نصیب خود نمود . اما چند ماه بعد در یورش یکپارچه و متفق علیایی ها هزیمت یافت و خانه اش به یغما رفت (طاهری،۱۳۸۸ :۴۱۲) به علاوه یکی از مقتولین مشهور این نبرد ، خویشاوندش «سلیمان»_از طایفه بُرایی نویی _ بود . شاعر قتل سلیمان را به ملا ولی گوشزد می نماید که پس از او دیگر سرداری نداری.
«پناهی سَرسَرمَکُه ، سَرَه نیاری کُشتِنِه سِلیمونَه خَرزا نیاری»
(تابان سیرت، ۱۳۸۰ : ۳۴۶)
panahi sar sar mako, sara nayâri / koštene seleymuna, xarzâ nayâri
(پناهی سرت را هی بالا نیار، دیگر سردسته نداری × کشته اند سلیمان را دیگر خواهرزاده نداری)
۴-۴- قتل کی علی خان
پیشتر راجع به کی علی خان و برادرش کی ولی خان مطالبی ارائه شد. دوران یاغی گری آنها در عهد رضاشاه از شهرت بسیار برخوردار گشت . در هفت هشت سالی که زندگی را در کوه و کمر به سر بردند ، به رغم سختی های بسیار و مهلکه های متعدد، جان سالم به در بردند و با سقوط رضاشاه به میان قوم بازگشتند . جنگجویی ، رشادت و موفقیت های شگفت انگیز دو برادر ، آنان را به اوج شهرت و اهمیت رسانده بود .
به تبع پیشینه پر شکوه _که مبارزانی خستگی ناپذیر بودند_ در میان مردم منطقه از جایگاه و احترام خاصی برخوردار گردیدند و حتی دختران خوانین پیشین بویراحمد علیا _غلامحسین خان و سرتیپ خان_را به زنی گرفتند . اقتدار دو برادر در حدی بود که پسران جوان و نوجوان خوانین قبلی _ که اکنون خان به شمار می رفتند_ در واقع قدرتی نداشتند و زیر سایه دو برادر به سر می بردند . در نظر ومنظر عموم، خوانین جدید ، دست نشانده و مطیع آنها بودند . حتی یکبار به خانه محمدحسین خان _ که بزرگتر از ناصر خان و در واقع خان اصلی بود _ ریختند و ضمن غارت وی ، او را دست بسته به سوی قتلگاه بردند و اگر وساطت جمعی مصلح نبود ، تیربارانش می کردند (طاهری ،۱۳۸۸ : ۳۷۷-۳۷۳ / باور،۱۳۲۴ : ۱۰۳).
از میان دو برادر ، کی علی خان جسورتر ، احساسی تر و بی رحم تر بود . به دلیل چنین خصوصیات ، بی تأمل دست به اسلحه می برد و در کشتن افراد عجولانه عمل می کرد . تند مزاجی و بی مبالاتی وی ، چند بحران خونین در بویراحمد علیا ایجاد کرد و به گونه ای پیش رفت که نظامیانی که از سال ۱۳۲۶ وارد عشایر شده بودند و با کمک خوانین و کدخدایان منویات دولت را اجرا می کردند، با ترفندی دقیق، ناصر خان ۲۱ ساله را متقاعد به قتل وی نمودند .

کلمات کلیدی: گندم نان، بیماری زنگ قهوه­ای، تجزیه علیت، تجزیه رگرسیون، تجزیه مرکب
فصل اول
مقدمه
مقدمه
گندم (.L.em.Thell Triticum aestivum) یکی از دیرینه­ترین و پر ارزش­ترین گیاهان روی زمین می­باشد که روی هم رفته سطحی نزدیک به یک هشتم زمین­های زراعی جهان را اشغال کرده است ( پور صالح، 1373). گندم بیش از سایر گیاهان زراعی در جهان کشت می‌شود زیرا که زراعت آن ساده بوده و با شرایط مختلف آب و هوایی تطابق دارد (بهنیا، 1373). در جهان تمدنی نمی­ توان ‌یافت که اساس و پایه کشاورزی آن در کشت و زرع گیاهانی بجزء غلات بنا شده باشد. کشت گندم، جو و چاودار اساس زراعت بابل، مصر، روم و یونان و همچنین اروپای شمالی و جنوبی را از زمان های قدیم تشکیل می­داده است. بر اساس اطلاعات بدست آمده گندم حدود 12 تا 17 هزار سال قبل از میلاد در خاورمیانه کشت می‌شده و حدود 10 تا 15 هزار سال نیز قبل از میلاد در آسیا وجود داشته است (خدابنده، 1369). ارزش تغذیه­ای گندم بیشتر مربوط به خواص فیزیکی و شیمیایی گلوتن موجود در دانه آن می‌باشد این محصول از مهمترین غلات برای تغذیه انسان است که می‌تواند حدود 60 تا 70 درصد انرژی غذایی را تامین کند و به علت دارا بودن نشاسته زیاد برای تغذیه دام و تولید نشاسته صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد (متقی، 1385).با توجه به وسعت سطح زیر کشت غلات و قدمت زراعت گندم، این گیاه در طول رشد مورد حمله بسیاری از عوامل بیماریزا از جمله ‌زنگ­ها قرار گرفته است (شفیعی و همکاران، 1389). عامل بیماری زنگ قهوه­ای قارچی است به نام (Puccinia recondita f.sp tritici) که به بیماری زنگ برگی نیز معروف می­باشد. یکی از مخرب‌ترین بیماریهای گندم در برخی از نقاط دنیا می‌باشد (قاسم زاده و همکاران 1389) . زنگ قهوه­ای اولین بار در ایران توسط اسفندیاری در سال 1326 گزارش گردید (قاسم زاده و همکاران، 1389). در ایران اهمیت و خسارت این بیماری بعد از زنگ زرد در درجه دوم قرار دارد ولی گستردگی آن از زنگ زرد بیشتر است. علاوه بر سال­هایی که به صورت همه‌گیر ظاهر شده و باعث کاهش چشمگیر محصول می­ شود، این بیماری همه ساله در اواخر فصل رویش گندم در مزارع ظاهر و کاهش نسبی محصول را سبب می­ شود. دانه‌های گندم مبتلا به عامل بیماری چروکیده، کوچک و نامرغوب شده و وزن محصول تا 90 درصد کاهش می­یابد (افشاری و همکاران، 1384). این بیماری یکی از بیماریهای بسیار مهم گندم است که در تمام مناطق گندم خیز ظاهر می­ شود (شفیعی و همکاران، 1389). میزان خسارت زنگ قهوه­ای نسبت به زنگ زرد و سیاه کمتر است اما به دلیل فراوانی بیشتر و انتشار وسیع­تر در دنیا در مجموع به نظر می­رسد زنگ قهوه­ای باعث کاهش محصول سالیانه بیشتری در دنیا نسبت به دیگر زنگ­ها می­ شود (Hureta- Espino, 2011). خسارت این بیماری بسته به رشد گیاه در زمان اپیدمی شدن بیماری و میزان مقاومت ارقام گندم 5 تا 25 درصد برآورد شده است (Kolmer et al., 2001). تکرار اپیدمی­های شدید زنگ‌های گندم از دهه 1880 میلادی باعث اهمیت یافتن این موضوع و به دنبال آن فشار سیاسی برای ایجاد گروه ­های کشاورزی ایالتی در نیو ساوت ولز (New South Wels) و ویکتوریا شد (McIntosh et al., 1995). تلاشهای زیادی برای غلبه بر خسارت محصول ناشی از اپیدمی­های زنگ در استرالیا انجام شده است. تخمین‌هايی که در مورد خسارت محصول زده شده است، از 30 درصد در ارقام حساس به زنگ قهوه­ای تا 55 درصد در ارقام حساس گندم حساس به هر دو زنگ قهوه­ای و سیاه متغیر بوده است (Keed and White, 1971). با توجه به اهمیت زنگ قهوه‌اي در ایران و سایر نقاط دنیا لازم است که با این بیماري مبارزه شود. از میان روش‌هاي مبارزه با زنگ‌ها می‌توان به استفاده از ارقام مقاوم اشاره کرد. مقاوم کردن ژنتیکی گیاهان مهم‌ترین و اقتصادي­ترین روش مبارزه با زنگ­ها می­باشد. مقاوم کردن ارقام زراعی مزایاي زیادي نسبت به بکارگیري مواد شیمیایی و سایر روش­هاي مبارزه دارد، زیرا هزینه سموم، نیروي کار و زمان کاهش پیدا می‌کند (شفیعی و همکاران، 1389). تاریخچه تحقیقات گندم در ایران به حدود سال­های 1300 تا 1308 بر می­گردد که احمد حسین عدل توده­هاى بومى گندم ايران را از نقاط مختلف كشور جمع آورى كرد و سپس به بررسى خواص ژنتيكى و اصلاح آنها پرداخت. پس از وى منصور عطايى بطور گسترده­تر به ادامه كار احمد حسين عدل براى مطالعات ژنتيكى و اصلاح گندم پرداخت و با به كار بستن شيوه انتخاب شجره­ای نخستين ارقام اصلاح شده گندم در كشور به نام هاى “شاه پسند“ و “عطايى“ را به دست آورد (امیدی و همکاران،1390). پس از آن هم تحقیقات زیادی انجام شده و حاصل آن آزاد شدن حدود 70 واریته و رقم بوده است. اهداف اصلی برنامه ­های اصلاح نژاد گندم، افزایش پتانسیل عملکرد، ثبات و سازگاری و افزایش مقاومت به تنش­های زنده و غیر زنده مانند آفات و بیماریها می­باشد (Asadi, 2007). در این تحقیق بدلیل اینکه تا کنون در استان لرستان بر روی بررسی مقاومت ارقام گندم نان نسبت به جدایه­های زنگ قهوه­ای آزمایشی صورت نگرفته بود لازم بود که مقاومت برخی ارقام گندم (30 رقم تجاری با رقم بولانی به عنوان شاهد) نسبت به یک جدایه (نژاد) زنگ قهوه­ای مورد بررسی قرار گیرد و تحقیق با اهداف زیر اجرا شد:

اهداف تحقيق:
1- ارزیابی 30 رقم گندم از لحاظ مقاومت به بیماری زنگ قهوه­ای.
2- ارزيابي تنوع ژنتيكي براي عملكرد در ارقام گندم با بهره گرفتن از روش‌های آماری چند متغیره.
3- بررسی عملكرد دانه و اجزاء عملکرد و تعیین رابطه بین عملکرد دانه با اجزاء عملکرد (تعداد پنجه در بوته‌، تعداد دانه در سنبله‌، وزن صد دانه‌، طول سنبله و…) با بهره گرفتن از روش‌های آماری چند متغیره‌.
فرضیات تحقیق:
1- 30 رقم گندم مورد آزمایش، مقاومت یکسانی نسبت به بیماری زنگ قهوه­ای دارند.
2- تنوع ژنتيكي براي صفات مهمي از قبيل عملكرد و اجزا عملکرد، در ارقام گندم وجود دارد.
3- تنوع ژنتيكي براي صفات عملكرد و اجزا عملکرد تحت شرایط استرس و طبیعی تفاوتی دارد.
1-1 اهمیت محصول:
بیشتر محصول گندم دنیا از گونه‌های Triticum aestivum و Triticum durum حاصل می­ شود. گندم معمولی یا گندم نان با نام علمیTriticunm aestivum که در سال 1853 توسط واویلف نامگذاری شد، جز گروه گندم‌های هگزاپلوئید است و دارای گسترش و پراکندگی زیادی در جهان بوده و غالب­ترین گونه به حساب می‌آید که دارای چندین هزار رقم زراعی است و در مناطق مختلف دنیا و تحت شرایط اقلیمی متفاوت کشت می شوند (Paulsen and James, 2008).
سابقه کشت گندم به 10 تا 15 هزار سال پیش از میلاد می­رسد. اجداد وحشی گندم در منطقه­ خاورمیانه، غرب ایران، شرق ترکیه و شمال عراق پیدا شده و هم اکنون هم در این مناطق وجود دارند. بسیاری از پژوهشگران خاستگاه گندم را منطقه­ هلال حاصلخیز دانسته ­اند (امام، 1386). منشاء گندم را جنوب غربی آسیا می‌دانند، شواهد تاریخی نشان می‌دهد که گندم در زمان­های بسیار قدیم و قبل از تاریخ‌، مصرف خوراکی داشته‌، سیاحان و تجار اولیه‌، گندم را به اروپا و مهاجران اروپایی در قرن هفدهم گندم را به قاره آمریکا برده‌اند. در دنیای امروز گندم نه تنها یک ماده غذای اساسی و مهم است بلکه از لحاظ سیاسی نیز از اهمیتی هم پایه نفت و حتی برتر از آن برخوردار است. باید گفت سلاح گندم از سلاح نظامی قدرتمند‌تر است. اهمیت گندم به لحاظ استراتژیک بودن در سقوط دولت آلنده شیلی و متلاشی شدن روسیه شوروی ابر قدرت شرق کاملا مشخص است. اهمیت سیاسی و اقتصادی غلات بویژه گندم از آنجا ناشی می‌شود که صادر کنندگان غلات گروهی متشکل و منسجم می‌باشند، در حالیکه تزلزل و تک­روی در بین کشورهای صادر کننده نفت کرارا مشاهده شده است (بهنیا، 1373).
امروز کشورهای صادر کننده گندم به “قدرت سبز” مشهورند، تحریم‌های غذایی نیز حربه این قدرت به شمار می‌رود، در حالیکه انبارها و سیلوهای کشورهای تولید کننده عمده و شرکت‌های چند ملیتی صادرکننده انباشته از ذخایر مازاد گندم است، مردم کشورهای آفریقایی در تب و تاب قحطی می­سوزند. از آنجا که استقلال سیاسی بدون استقلال اقتصادی میسر نیست، استکبار جهانی پیوسته کوشیده است از حربه مواد غذایی علیه ملت­ها استفاده نماید، لذا برای مردم جهان دو راه باقی می‌ماند، نخست کنترل شدید جمعیت و دوم مواد غذايي بیشتري تولید كنند. در مورد کنترل جمعیت در کشور ما، هرچند در سالهای اخیر از روند افزایش بی رویه جمعیت تا حدودی ممانعت بعمل آمده است، با این حال با نرخ فعلی رشد جمعیت، توفیق حاصل از افزایش مواد غذایی خیلی زود خنثی و بی اثر می‌شود‌، برای رسیدن به خودکفایی و توسعه پایدار باید جمعیت کشور از نرخ رشد معقول و منطقی برخوردار باشد. تولید بیشتر از راه های زیر حاصل می شود( بهنیا، 1373):
الف) ایجاد انگیزه Stimulus factors
ب)اضافه کردن سطح زیر کشت Extensive agriculture
ج)بالا بردن میزان عملکرد در واحد سطح Intensive agriculture
د) جلوگیری از ضایعات Praventing from the wastes
فرآورده‌های گندم با تامین بیش از 40 درصد کالری و 50 درصد پروتئین مورد نیاز هر فرد در جیره غذایی جامعه ایران اهمیت و نقش حیاتی دارد و مصرف متوسط سرانه آن 150 کیلوگرم است (بهنیا، 1373).
اهمیت غذایی گندم بیشر مربوط به خواص فیزیکی و شیمیایی موادی است که دانه آن را تشکیل می‌دهند، مهمترین موادی که در ترکیبات شیمیایی دانه و کاه وجود دارند عبارتند از: آب ،نشاسته، قند، چربی، سلولز، نمک­های معدنی، پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و گلوتن که مهمترین ماده پروتئینی است که از گلیادین (Gliadin) و گلوتنین (Gelotenin) تشکیل شده و حدود 80 درصد پروتئین گندم را تشکیل می‌دهد. ویتامین‌های موجود در گندم عبارتند از: ویتامین B1 (تیامین)، ویتامین B2 (ریبوفلاوین)، ویتامین B6 (پری­دوکسین)، نیاسین، ویتامینE و اسیدپانتوتنیک که همه این مواد از نظر تغذیه‌ای دارای اهمیت بسیاری هستند (بهنیا، 1373).
‌گندم مهمترین گیاه زراعی روی زمین است و معروف است که هر روز در نقطه­ای از کره­ی زمین کاشت و در همان روز در نقطه دیگر برداشت می­ شود. این امر حاکی از توانایی سازش بسیار زیاد این گیاه با اقلیم­های گوناگون است، به گونه‌ای که گندم را از فنلاند در نیم­کره­ی شمالی تا آرژانتین در نیم­کره جنوبی کشت می­ کنند (امام، 1386).
ميزان توليد، سطح زير كشت و متوسط عملكرد گندم در جدول 1 آورده شده است.
جدول1-1: سطح زیر کشت ، متوسط عملکرد و میزان تولید گندم در دنيا، کشور و استان لرستان در سال زراعی 90-1389